Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

laudare C

  • 1 laudare

    1) хвалить: laudator, хвалитель (1. 1 § 4 D. 11, 3). 2) приводить, ссылаться на, laud. auctorem (1. 6 § 1 D. 19, 1. 1. 63 § 1 D. 21, 2. 1. 7. 14 C. 8, 45).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > laudare

  • 2 laudo

    laudo, āvi, ātum, 1, v. a. [laus], to praise, laud, commend, extol, eulogize, approve (cf.: celebro, praed co).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.: omnes mortales sese laudarier optant, Enn. ap. Aug. Trin. 13, 6 (Ann. v. 551 Vahl.):

    coram in os te laudare,

    to praise to one's face, Ter. Ad. 2, 4, 5; cf.:

    in faciem,

    Lact. 3, 14, 7:

    vituperare improbos asperius, laudare bonos ornatius,

    Cic. de Or. 2, [p. 1043] 9, 35:

    et efferre aliquid,

    id. ib. 2, 75, 304:

    rationem,

    id. Fam. 5, 20, 4:

    sententiam alicujus,

    id. Sest. 34, 74:

    laudantur exquisitissimis verbis legiones,

    id. Phil. 4, 3, 6:

    legem ipsam,

    id. Leg. 3, 1, 2:

    magnifice,

    id. Brut. 73, 254:

    agricolam laudat juris peritus,

    praises him as happy, extols his happiness, Hor. S. 1, 1, 9; so,

    diversa sequentes,

    id. ib. 1, 1, 3; 109: volucrem laudamus equum, praise as swift, i. e. for swiftness, Juv. 8, 57:

    laudatur dis aequa potestas,

    id. 4, 71.—Part. as subst.:

    prava laudantium sermo,

    Sen. Ep. 123, 9.— Pass. with dat.:

    numquam praestantibus viris laudata est in una sententia perpetua permansio,

    Cic. Fam. 1, 9, 21:

    Germanicus cunctis laudatus,

    by all, Tac. A. 4, 57 fin.:

    herba laudata Eratostheni,

    Plin. 22, 22, 43, § 86:

    laudataque quondam ora Jovi,

    Ov. M. 2, 480.—
    * (β).
    Poet., with object.-gen.:

    laudabat leti juvenem,

    pronounced him happy on account of his death, Sil. 4, 260.—
    (γ).
    With in and abl.:

    in quo tuum consilium nemo potest non maxime laudare,

    Cic. Fam. 4, 7, 2:

    juvenes laudari in bonis gaudent,

    Quint. 5, 12, 22:

    scriptores iamborum saepe in illis laudantur,

    id. 10, 1, 9.—
    (δ).
    Pass. with inf. ( poet.):

    extinxisse nefas Laudabor,

    Verg. A. 2, 585.—
    (ε).
    With quod:

    quod viris fortibus honos habitus est, laudo,

    Cic. Rosc. Am. 47, 137:

    laudat Africanum Panaetius, quod fuerit abstinens,

    id. Off. 2, 22, 76:

    jamne igitur laudas, quod de sapientibus alter Ridebat, etc.,

    Juv. 10, 28:

    non laudans, quod non in melius, sed in deterius, convenitis,

    Vulg. 1 Cor. 11, 17.—
    (ζ).
    With quoniam:

    utrumque laudemus, quoniam per illos ne haec quidem genera laude caruerunt,

    Cic. Brut. 30, 116.—
    (η).
    With cum (very rare):

    te quidem, cum isto animo es, satis laudare non possum,

    Cic. Mil. 36, 99:

    jam id ipsum consul laudare, cum initiatam se (Hispala) non infitiaretur,

    Liv. 39, 12, 7.—
    (θ).
    With si:

    consilium laudo artificis, si munere tanto Praecipuam in tabulis ceram senis abstulit orbi,

    Juv. 4, 18.—
    B.
    In partic.
    1.
    To pronounce a funeral oration over a person:

    quem cum supremo ejus die Maximus laudaret,

    Cic. Mur. 36, 75; id. Q. Fr. 3, 8, 5.—
    2.
    In medicine, to recommend as a remedy:

    apri cerebrum contra serpentes laudatur,

    Plin. 28, 10, 42, § 152; 29, 3, 12, § 54.—
    3.
    To praise, compliment, i. e. dismiss with a compliment, leave, turn from ( poet.):

    laudato ingentia rura, Exiguum colito,

    Verg. G. 2, 412: cf.:

    probitas laudatur et alget,

    Juv. 1, 74 —
    II.
    Transf., to adduce, name, quote, cite a person as any thing:

    laudare significat priscā linguā nominare appellareque,

    Gell. 2, 6, 16; cf.: laudare ponebatur apud antiquos pro nominare, Paul. ex Fest. p. 118 Müll.:

    id ut scias, Jovem supremum testem laudo,

    Plaut. Capt. 2, 3, 66:

    quem rerum Romanarum auctorem laudare possum religiosissimum,

    Cic. Brut. 11, 44:

    auctores,

    id. de Or. 3, 18, 68; cf.:

    ut auctoribus laudandis ineptiarum crimen effugiam,

    id. ib. 3, 49, 187: auctore laudato, Cod. 8, 45, 7.—Hence, laudātus, a, um, P. a., extolled, praiseworthy, esteemed, excellent:

    laudari a laudato viro,

    Cic. Fam. 5, 12, 7; Naev. ap. Cic. Fam. 15, 6, 1:

    omnium laudatarum artium procreatrix,

    Cic. de Or. 1, 3, 9:

    hunc ubi laudatos jactantem in sanguine vultus videt,

    Ov. M. 5, 59:

    olus laudatum in cibis,

    Plin. 22, 22, 33, § 74.— Comp.:

    saccharon et Arabia fert, sed laudatius India,

    Plin. 12, 8, 17, § 32.— Sup.:

    laudatissimus caseus,

    Plin. 11, 42, 97, § 241:

    virgo laudatissima formae dote,

    Ov. M. 9, 715.—Hence, adv.: laudātē, laudably, admirably:

    regias domos laudatissime ebore adornans,

    Plin. 36, 6, 5, § 46 (al. lautissime).

    Lewis & Short latin dictionary > laudo

  • 3 laudo

    laudo, āvī, ātum, āre (laus), loben, lobend anerkennen, lobend gutheißen, preisen (Ggstz. castigare, vituperare, reprehendere, culpare, accusare), Passiv laudari, gelobt-, anerkannt werden, Anerkennung finden, I) eig.: A) im allg.: eorum consilium, Nep.: approbata laudataque Cottae sententia, Cic. – laudare alqm, Cic.: (alqm) ob ea ob quae gratias agerem, Plin. ep.: alqm alci, einen gegen jmd., Ter.: laudari alci, von jmd., Cic.: laudare laudibus, Cic.: laudare coram in os (griech. κατὰ στόμα επαινειν), ins Gesicht loben, Ter. adelph. 269: so auch laudare in faciem, Lact. 3, 14, 7. – m. in u. Abl. der Pers. (an jmd.), id maxime in Agrippina laudare, quod (daß sie) Germanici nepotem secum traheret, dignum prorsus imperatoriā fortunā, Tac. ann. 12, 2. – m. in u. Abl. der Sache (bei, wegen), in quo tuum consilium nemo potest non maxime (höchlich) laudare, Cic. ep. 4, 7, 2: ut ad peiora iuvenes laude ducuntur, ita laudari in bonis malent, Quint. 5, 12, 22: vgl. Krüger Quint. 10, 1, 9. Keil de emend. Plin. epp. 2. p. 15. – im Passiv m. Dat. pers. (= von jmd.), Lucifer laudatur Veneri, Sil. 7, 640. – Passiv laudor m. Infin., exstinxisse nefas laudabor, Verg. Aen. 2, 585 sq.: doctas posuisse figuras laudatur, Pers. 1, 86 sq. – absol., abi, laudo u. bl. laudo, du hast deine Sache gut gemacht! recht so! schön! Plaut. asin. 704; Curc. 670; trin. 830. Ter. adelph. 564. – Plur. Partiz. Präs. subst., prava laudantium sermo, Lobhudelei, Sen. ep. 123, 9. – B) insbes.: 1) alqm = a) einem Angeklagten ein günstiges Zeugnis geben, jmdm. eine Schutzrede halten, Cic. ep. 1, 9, 19. Ascon. in Cic. Scaur. 46. p. 24, 24 K. – b) einem Toten eine Leichenrede halten, alqm, Cic. Muren. 76. Plin. ep. 2, 1, 6: corpus in foro positum, Aur. Vict. de vir. ill. 10, 7: alqm e more pro rostris, Suet. Caes. 6, 1: alqm pro contione, Suet. Cal. 15, 1: alqm scripto meo (nach meinem Konzept), Cic. ad Q. fr. 3, 8, 5. – c) glücklich preisen, beneidenswert finden, beneiden, agricolam laudat iuris peritus, Hor.: mit obj. Genet., alqm leti (wegen usw.), Sil. 4, 259. – 2) alqd, ein Arzneimittel lobend gutheißen, anpreisen, apri cerebrum contra serpentes, Plin.: alqd ad etc., Plin. – II) übtr., jmd. anführen, nennen, erwähnen, zitieren, auctores, Cic.: alqm testem, Plaut.: alqm auctorem, Cic. – / Parag. Infin. Pass. laudarier, Enn. ann. 560. Ter. adelph. 535 zw. Hor. sat. 1, 2, 35. – PAdi. laudandus s. bes.

    lateinisch-deutsches > laudo

  • 4 laudo

    laudo, āvī, ātum, āre (laus), loben, lobend anerkennen, lobend gutheißen, preisen (Ggstz. castigare, vituperare, reprehendere, culpare, accusare), Passiv laudari, gelobt-, anerkannt werden, Anerkennung finden, I) eig.: A) im allg.: eorum consilium, Nep.: approbata laudataque Cottae sententia, Cic. – laudare alqm, Cic.: (alqm) ob ea ob quae gratias agerem, Plin. ep.: alqm alci, einen gegen jmd., Ter.: laudari alci, von jmd., Cic.: laudare laudibus, Cic.: laudare coram in os (griech. κατὰ στόμα επαινειν), ins Gesicht loben, Ter. adelph. 269: so auch laudare in faciem, Lact. 3, 14, 7. – m. in u. Abl. der Pers. (an jmd.), id maxime in Agrippina laudare, quod (daß sie) Germanici nepotem secum traheret, dignum prorsus imperatoriā fortunā, Tac. ann. 12, 2. – m. in u. Abl. der Sache (bei, wegen), in quo tuum consilium nemo potest non maxime (höchlich) laudare, Cic. ep. 4, 7, 2: ut ad peiora iuvenes laude ducuntur, ita laudari in bonis malent, Quint. 5, 12, 22: vgl. Krüger Quint. 10, 1, 9. Keil de emend. Plin. epp. 2. p. 15. – im Passiv m. Dat. pers. (= von jmd.), Lucifer laudatur Veneri, Sil. 7, 640. – Passiv laudor m. Infin., exstinxisse nefas laudabor, Verg. Aen. 2, 585 sq.: doctas posuisse figuras laudatur, Pers. 1, 86 sq. – absol., abi, laudo u. bl. laudo, du hast deine Sache gut gemacht! recht so! schön! Plaut. asin. 704; Curc. 670; trin.
    ————
    830. Ter. adelph. 564. – Plur. Partiz. Präs. subst., prava laudantium sermo, Lobhudelei, Sen. ep. 123, 9. – B) insbes.: 1) alqm = a) einem Angeklagten ein günstiges Zeugnis geben, jmdm. eine Schutzrede halten, Cic. ep. 1, 9, 19. Ascon. in Cic. Scaur. 46. p. 24, 24 K. – b) einem Toten eine Leichenrede halten, alqm, Cic. Muren. 76. Plin. ep. 2, 1, 6: corpus in foro positum, Aur. Vict. de vir. ill. 10, 7: alqm e more pro rostris, Suet. Caes. 6, 1: alqm pro contione, Suet. Cal. 15, 1: alqm scripto meo (nach meinem Konzept), Cic. ad Q. fr. 3, 8, 5. – c) glücklich preisen, beneidenswert finden, beneiden, agricolam laudat iuris peritus, Hor.: mit obj. Genet., alqm leti (wegen usw.), Sil. 4, 259. – 2) alqd, ein Arzneimittel lobend gutheißen, anpreisen, apri cerebrum contra serpentes, Plin.: alqd ad etc., Plin. – II) übtr., jmd. anführen, nennen, erwähnen, zitieren, auctores, Cic.: alqm testem, Plaut.: alqm auctorem, Cic. – ⇒ Parag. Infin. Pass. laudarier, Enn. ann. 560. Ter. adelph. 535 zw. Hor. sat. 1, 2, 35. – PAdi. laudandus s. bes.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > laudo

  • 5 laudo

    laudo, āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] louer, vanter, prôner, préconiser, faire l'éloge de, approuver, faire cas de, estimer. [st2]2 [-] prononcer l'éloge funèbre de. [st2]3 [-] vanter le bonheur de qqn, proclamer heureux. [st2]4 [-] nommer, appeler, citer. [st2]5 [-] citer à l'appui, soutenir par son témoignage, déposer en faveur de.
    * * *
    laudo, āre, āvi, ātum - tr. - [st2]1 [-] louer, vanter, prôner, préconiser, faire l'éloge de, approuver, faire cas de, estimer. [st2]2 [-] prononcer l'éloge funèbre de. [st2]3 [-] vanter le bonheur de qqn, proclamer heureux. [st2]4 [-] nommer, appeler, citer. [st2]5 [-] citer à l'appui, soutenir par son témoignage, déposer en faveur de.
    * * *
        Laudo, laudas, laudare. Virgil. Louer, Recommander.
    \
        Laudare cum exceptione. Cic. Ne louer point entierement, Il est homme de bien, mais, etc.
    \
        Pleno ore laudare. Cic. Louer à bon escient.
    \
        Laudare. Plaut. Nommer, Appeler, Alleguer.
    \
        Authorem laudare. Cic. Nommer son garent, ou celuy de qui on ha quelque chose.

    Dictionarium latinogallicum > laudo

  • 6 os

    [st1]1 [-] ōs, ōris, n.:    - dat.-abl. plur. oribus Varr. L. 7, 64; Virg. En. 8, 486. a - bouche, gueule, museau, bec.    - Cic. Nat. 2, 122; Pis. 13, etc..    - alicujus postremum spiritum ore excipere, Cic. Verr. 5, 118: recueillir sur les lèvres le dernier souffle de qqn.    - cf. Virg. En. 4, 684.    - esse in ore omnium, in ore vulgi, Cic. Verr. 2, 56; 1, 121; ou esse omnibus in ore, Cic. Lael. 2: être dans la bouche de tout le monde, faire l'objet des propos de la foule.    - volitare per ora virum, Enn. d. Cic. Tusc. 1, 34: voler sur les lèvres des hommes.    - in ore (semper) habere aliquid, aliquem: avoir constamment qqch, qqn à bouche, citer constamment qqch, qqn.    - cf. Cic. Fam. 6, 18, 5; 5, 16, 2; Fin. 2, 22; 3, 37.    - habent in ore nos ingratos, Cic. Att. 14, 22, 2: on parle constamment de mon ingratitude.    - orationi Caepionis ore respondit Aelius, Cic. Br. 169: à ce discours Aelius fit une réponse par la bouche de Cépion [prononcée par...].    - uno ore, Cic. Lael. 86: d'une seule voix, unanimement.    - ore tenus, Tac. An. 15, 45: jusqu'à la bouche seulement, en parole seulement.    - quasi pleniore ore laudare aliquid, Cic. Off. 1, 61: louer qqch comme d'une voix plus pleine, avec plus d'enthousiasme.    - in ore gladii, Vulg.: sous le tranchant du glaive. b - entrée, ouverture; embouchure.    - in Ponti ore et angustiis, Cic. Verr. 4, 129: à l'entrée et dans le détroit du Pont-Euxin.    - in ore portus, Cic. Verr. 5, 30: à l'ouverture du port.    - os ulceris, Virg. G. 3, 454: l'orifice de l'ulcère.    - os Tiberis, Liv. 1, 33: embouchure du Tibre. d - visage, face, figure.    - Cic. Cat. 4, 1; Off. 1, 102; de Or. 3, 221.    - os Gorgonis, Cic. Verr. 4, 124: la tête de Méduse. --- cf. Tac. An. 1, 61.    - aliquem in os laudare, Ter. Ad. 269: louer qqn en face.    - in ore omnium versari, Cic. Amer. 16: se montrer à la face de tous, être sous les yeux de tout le monde.    - in ore parentum liberos jugulat, Sen. Ben. 7, 19, 8: il égorge les enfants sous les yeux de leurs parents.    - cf. Cic. Verr. 2, 81; Tac. H. 3, 77.    - alicui ante os esse, Cic. Rep. 3, 15: être sous les regards de qqn.    - ante ora conjugum, Liv. 28, 19, 12: sous les regards des épouses.    - incedunt per ora vestra magnifici, Sall. J. 31, 10: ils marchent devant vous, hautains.    - os ducere, Cic. Or. 86: grimacer, cf. Cic. de Or. 3, 222. g - physionomie, air [en tant qu'expression des sentiments, cf. frons.    - quod habent os, Cic. R. Post. 34: quel front ils ont !    - ore durissimo esse, Cic. Quinct. 77: être de la dernière impudence.    - os hominis cognoscite, Cic. Verr. 4, 66: apprenez à connaître l'effronterie du personnage.    - nostis os hominis, nostis audaciam, Cic. Verr. 2, 2, 20: vous connaissez l’effronterie du personnage, vous connaissez son audace.    - cf. Cic. de Or. 1, 175; Clu. 65, etc. h - bec (de navire), proue.    - ora navium rostrata, Hor. Epo. 4, 17: proues munies d'éperons. [st1]2 [-] ŏs, ossis, n.:    - forme ossum, i, n., v. Charis. 139, 3; Prisc. 7, 37 --- ossu Char. 139, 4 ; Prisc. 6, 69; plur. ossua CIL 1, 1010, etc.; gén. ossuum Pac. Tr. 102; ossuorum Ps. Cypr. alcat. 6.    - [gr]gr. ὀστοῦν-οῦ.    - voir la déclinaison. a - os, ossement.    - cineri atque ossibus alicujus solacium reportare, Cic. Verr. 5, 128: rapporter une consolation aux cendres et aux restes [os] de qqn.    - ossa ac pellis totust (= totus est), Plaut. Aul.: il n'a que la peau et les os.    - ossa atque pellis sum, Plaut. Capt. 135: je n'ai que la peau et les os.    - ossa legere, Sen. Ben. 5, 24, 3: extraire les esquilles (d'une blessure).    - ossa legere, Virg. En. 6, 228: recueillir les restes (après incinération).    - ossa (orationis), Cic.: la charpente du discours. b - moelle des os = fond de l'être.    - exarsit juveni dolor ossibus ingens, Virg. En. 5, 172: un violent ressentiment s'alluma dans le coeur du jeune homme. d - le squelette, les dehors, l'apparence.    - ossa nudare, Cic. Fin. 4, 6: décharner des os [avoir un style décharné]. e - la partie la plus intime d'un arbre, d'un fruit coeur, noyau.    - Plin. 17, 252; Suet. Claud. 8.
    * * *
    [st1]1 [-] ōs, ōris, n.:    - dat.-abl. plur. oribus Varr. L. 7, 64; Virg. En. 8, 486. a - bouche, gueule, museau, bec.    - Cic. Nat. 2, 122; Pis. 13, etc..    - alicujus postremum spiritum ore excipere, Cic. Verr. 5, 118: recueillir sur les lèvres le dernier souffle de qqn.    - cf. Virg. En. 4, 684.    - esse in ore omnium, in ore vulgi, Cic. Verr. 2, 56; 1, 121; ou esse omnibus in ore, Cic. Lael. 2: être dans la bouche de tout le monde, faire l'objet des propos de la foule.    - volitare per ora virum, Enn. d. Cic. Tusc. 1, 34: voler sur les lèvres des hommes.    - in ore (semper) habere aliquid, aliquem: avoir constamment qqch, qqn à bouche, citer constamment qqch, qqn.    - cf. Cic. Fam. 6, 18, 5; 5, 16, 2; Fin. 2, 22; 3, 37.    - habent in ore nos ingratos, Cic. Att. 14, 22, 2: on parle constamment de mon ingratitude.    - orationi Caepionis ore respondit Aelius, Cic. Br. 169: à ce discours Aelius fit une réponse par la bouche de Cépion [prononcée par...].    - uno ore, Cic. Lael. 86: d'une seule voix, unanimement.    - ore tenus, Tac. An. 15, 45: jusqu'à la bouche seulement, en parole seulement.    - quasi pleniore ore laudare aliquid, Cic. Off. 1, 61: louer qqch comme d'une voix plus pleine, avec plus d'enthousiasme.    - in ore gladii, Vulg.: sous le tranchant du glaive. b - entrée, ouverture; embouchure.    - in Ponti ore et angustiis, Cic. Verr. 4, 129: à l'entrée et dans le détroit du Pont-Euxin.    - in ore portus, Cic. Verr. 5, 30: à l'ouverture du port.    - os ulceris, Virg. G. 3, 454: l'orifice de l'ulcère.    - os Tiberis, Liv. 1, 33: embouchure du Tibre. d - visage, face, figure.    - Cic. Cat. 4, 1; Off. 1, 102; de Or. 3, 221.    - os Gorgonis, Cic. Verr. 4, 124: la tête de Méduse. --- cf. Tac. An. 1, 61.    - aliquem in os laudare, Ter. Ad. 269: louer qqn en face.    - in ore omnium versari, Cic. Amer. 16: se montrer à la face de tous, être sous les yeux de tout le monde.    - in ore parentum liberos jugulat, Sen. Ben. 7, 19, 8: il égorge les enfants sous les yeux de leurs parents.    - cf. Cic. Verr. 2, 81; Tac. H. 3, 77.    - alicui ante os esse, Cic. Rep. 3, 15: être sous les regards de qqn.    - ante ora conjugum, Liv. 28, 19, 12: sous les regards des épouses.    - incedunt per ora vestra magnifici, Sall. J. 31, 10: ils marchent devant vous, hautains.    - os ducere, Cic. Or. 86: grimacer, cf. Cic. de Or. 3, 222. g - physionomie, air [en tant qu'expression des sentiments, cf. frons.    - quod habent os, Cic. R. Post. 34: quel front ils ont !    - ore durissimo esse, Cic. Quinct. 77: être de la dernière impudence.    - os hominis cognoscite, Cic. Verr. 4, 66: apprenez à connaître l'effronterie du personnage.    - nostis os hominis, nostis audaciam, Cic. Verr. 2, 2, 20: vous connaissez l’effronterie du personnage, vous connaissez son audace.    - cf. Cic. de Or. 1, 175; Clu. 65, etc. h - bec (de navire), proue.    - ora navium rostrata, Hor. Epo. 4, 17: proues munies d'éperons. [st1]2 [-] ŏs, ossis, n.:    - forme ossum, i, n., v. Charis. 139, 3; Prisc. 7, 37 --- ossu Char. 139, 4 ; Prisc. 6, 69; plur. ossua CIL 1, 1010, etc.; gén. ossuum Pac. Tr. 102; ossuorum Ps. Cypr. alcat. 6.    - [gr]gr. ὀστοῦν-οῦ.    - voir la déclinaison. a - os, ossement.    - cineri atque ossibus alicujus solacium reportare, Cic. Verr. 5, 128: rapporter une consolation aux cendres et aux restes [os] de qqn.    - ossa ac pellis totust (= totus est), Plaut. Aul.: il n'a que la peau et les os.    - ossa atque pellis sum, Plaut. Capt. 135: je n'ai que la peau et les os.    - ossa legere, Sen. Ben. 5, 24, 3: extraire les esquilles (d'une blessure).    - ossa legere, Virg. En. 6, 228: recueillir les restes (après incinération).    - ossa (orationis), Cic.: la charpente du discours. b - moelle des os = fond de l'être.    - exarsit juveni dolor ossibus ingens, Virg. En. 5, 172: un violent ressentiment s'alluma dans le coeur du jeune homme. d - le squelette, les dehors, l'apparence.    - ossa nudare, Cic. Fin. 4, 6: décharner des os [avoir un style décharné]. e - la partie la plus intime d'un arbre, d'un fruit coeur, noyau.    - Plin. 17, 252; Suet. Claud. 8.
    * * *
    I.
        Os, oris, neut. gen. Plin. La bouche.
    \
        Os humerosque Deo similis. Virgil. Resemblant de face à Dieu.
    \
        Mithridates rex Ponti duarum et viginti gentium ore loquebatur. Plin. iunior. Il parloit vingtdeux langages.
    \
        Dos. Ouid. Le don et grace de bien parler et chanter.
    \
        Inanitas. Quintil. Le creux de la bouche.
    \
        Grauis odor oris. Ouid. Puanteur de bouche.
    \
        Cornea. Ouid. Le bec. \ Dulce os. Ouid. Eloquent.
    \
        Durum. Terent. Un effronté et eshonté.
    \
        Falsi oris ambages. Ouid. Menteries, Mensonges.
    \
        Impudens. Terent. Un effronté et eshonté, Un impudent.
    \
        Laeuum. Horat. Le costé gauche du visage.
    \
        Laxum. Sil. Grande et large bouche.
    \
        - omnes Vno ore authores fuere, vt praecipitem hanc daret. Terent. Tout d'un accord et consentement, Touts d'une voix.
    \
        Aperit ora futuris Cassandra. Virg. Pour dire les choses futures.
    \
        Sublimi ore canere aliquem. Claud. Escrire ses louanges en hault style.
    \
        Colligit os rabiem. Ouid. Son visage prend la mine et contenance d'un forcené et enragé.
    \
        Comprimere ora. Ouid. Clorre la bouche.
    \
        Confudit ora infractis ossibus. Ouid. Il luy rompit ou cassa et esmarmela tellement les os du visage, qu'il ne luy demoura aucune figure d'homme.
    \
        Vno ore consentiunt omnes de vtilitate amicitiae. Cic. Sont touts d'un accord et opinion.
    \
        Dolor contrahit ora populi. Ouid. Contriste et fait rechigner.
    \
        Conuertere ora vulgi. Horat. Attirer le peuple à nous regarder par admiration.
    \
        Discutit ora saxo. Ouid. Il luy casse ou rompt et escache la teste contre une roche.
    \
        Distorquere os. Terent. Faire laide mine ou grimace, Tordre la bouche.
    \
        Ducere os. Cic. Faire laide mine ou grimace de la bouche.
    \
        Efferre ora. Virgil. Lever la teste.
    \
        Eluere os. Cels. Laver la bouche.
    \
        Ora ad ora ferre. Ouid. Baiser.
    \
        Per ora hominum ferri. Plin. iunior. Estre publié et divulgué.
    \
        Flectere os in moestitiam. Tacit. Contrefaire le triste et ennuyé.
    \
        Virginis os habitumque gerens. Virgil. Ayant l'habit et face de vierge.
    \
        Imponere os alicui. Ouid. Reposer sa teste sur luy.
    \
        Pallor albus ora inficit. Horat. Le visage luy devient palle.
    \
        Os alicui laedere. Terent. Mesdire d'aucun en sa presence.
    \
        Halitum alicuius ore legere. Virgil. Recevoir son haleine.
    \
        Rotundo ore loqui. Horat. Parfaictement bien.
    \
        Os ad male andiendum praebere. Cic. Se laisser dire oultrages en son nez et à son visage.
    \
        Praebere os ad contumeliam. Liu. Se faire mocquer de soy. B.
    \
        Primaque ferratis praefigunt ora capistris. Virgil. Ils mettent aux veaulx ou chevreaulx desja grands, des muselieres garnies de cloux poinctuz, pour les garder de tetter leurs meres.
    \
        Soluere ora. Ouid. Ouvrir la bouche pour parler.
    \
        Sublinere os. Plaut. Se mocquer d'aucun, et le tromper.
    \
        Durissimo ore esse. Cic. Estre fort effronté et eshonté ou impudent.
    \
        In ore est omni populo. Terent. Tout le peuple en parle.
    \
        Tibi valde solet in ore esse. Cic. Tu en parles souvent.
    \
        Tenebant ora intenti. Virgil. Ils ne disoyent mot.
    \
        Vacant epulis ora. Ouid. N'ont que manger, ou S'abstiennent de manger.
    \
        Venire in ora hominum. Horat. Venir en bruit.
    \
        In ore vulgi et in communibus prouerbiis istius iniquitas versatur. Cic. Le peuple en tient ses comptes et propos.
    \
        Vigent in ore illi. Cic. Sont fort louez et en bruit.
    \
        Volitare per ora virum. Virgil. Estre fort en bruit parmi les hommes.
    \
        Os hominis, insignemque impudentiam cognoscite. Cic. La hardiesse et oultrecuidance.
    \
        Ego tamen os vt videam hominis expecto. Cicero. J'ay grand'envie de veoir sa mine et contenance.
    \
        In ore eius iugulatur. Tacit. En sa presence.
    \
        Ante ora patrum oppetere. Virgil. Mourir devant les yeulx et en la presence de, etc.
    \
        Os, Ouverture.
    \
        Os portus. Cic. L'entree d'un port, La bouche.
    \
        Discordia ora. Virgil. Langages differents et discordants.
    II.
        Os, ossis, neut. gen. Cic. Un os.
    \
        Asperare sagittas ossibus. Tacitus. Mettre des os poinctuz au bout des fleiches en lieu de fer.
    \
        Condere terrae ossa alicuius. Virgil. Enterrer.
    \
        Excidunt ossa, suo loco mouentur, vel promouentur. Celsus. Se disloquent, ou desboistent.
    \
        Reponere os. Celsus. Remettre un os qui estoit desnoué et disloqué, Le remboister.
    \
        Ossa olearum et palmularum. Sueton. Les noyaulx.

    Dictionarium latinogallicum > os

  • 7 coram

    1 - adv. - en face, vis-à-vis, en tête à tête; publiquement, ouvertement. [st2]2 [-] prép. + abl. - en présence de, vis-à-vis de, en face de.    - coram in os te laudare, Ter. Ad.: louer en face.    - coram tradere in manus, Plaut.: remettre en main propre.    - coram adsum, Caes. Virg.: me voici.    - coram et palam: au vu et au su de tout le monde.    - coram tecum loquar, Cic.: je te parlerai franchement.    - de his coram loquar, Cic.: je t'en parlerai de vive voix.    - in coram (incoram) + gén. = coram.    - in coram omnium, Apul.: en présence de tous.    - coram noxae (gén.) prehensus, App. M. 9: pris en flagrant délit, pris sur le fait.
    * * *
    1 - adv. - en face, vis-à-vis, en tête à tête; publiquement, ouvertement. [st2]2 [-] prép. + abl. - en présence de, vis-à-vis de, en face de.    - coram in os te laudare, Ter. Ad.: louer en face.    - coram tradere in manus, Plaut.: remettre en main propre.    - coram adsum, Caes. Virg.: me voici.    - coram et palam: au vu et au su de tout le monde.    - coram tecum loquar, Cic.: je te parlerai franchement.    - de his coram loquar, Cic.: je t'en parlerai de vive voix.    - in coram (incoram) + gén. = coram.    - in coram omnium, Apul.: en présence de tous.    - coram noxae (gén.) prehensus, App. M. 9: pris en flagrant délit, pris sur le fait.
    * * *
        Coram, Praepositio ablatiuo casui seruiens: vt Coram Senatu. Devant, En la presence du Senat.
    \
        Coram, aliquando est aduerbium. Cic. En presence.
    \
        Coram etiam ex ipso audiebamus. Cic. Quand nous estions avec luy.
    \
        Veniat, et coram mecum disputet. Cic. Qu'il vienne, et qu'il dispute en barbe avec moy, Homme à homme, L'un devant l'autre.
    \
        Coram inter nos conferemus. Cic. Quand nous serons ensemble.
    \
        Vereor coram in os te laudare amplius. Terent. En ta presence.
    \
        Adesse coram. Virgil. Estre present.
    \
        Coram, pro Hic, hoc loco. Terent. En ceste place.

    Dictionarium latinogallicum > coram

  • 8 plenus

    plēnus, a, um [pleo]    - rac. ple- --- lat. pleo, impleo --- gr. πλέος: plein; πίμπλημι: remplir; πλήρης: plein; cf. πλῆθος: multitude.    - compar. plenior, ius.    - superl. plenissimus. [st1]1 [-] plein.    - [avec gén.] domus plena caelati argenti, Cic. Verr. 2, 35: maison pleine d'argenterie ciselée.    - plenus officii, Cic. Att. 7, 4, 1: plein de serviabilité.    - quis plenior inimicorum fuit ? Cic. Prov. 19: qui eut plus d'ennemis ?    - oppidum plenissimum signorum, Cic. Verr. 1, 53: ville toute remplie de statues.    - [avec abl.] Cic. Verr. 4, 126 ; Att. 3, 14, 1; Caes. BG. 1, 74.    - quadrupedes pleni dominis, Stat. Th. 4, 812: chevaux avec les soldats qui les montent.    - pleni vocibus adhortantium, Liv.: enivrés par les exhortations.    - [sans compl.] aedem plenam atque ornatam reliquit, Cic. Verr. 4, 122: il laissa le temple dans son intégrité et avec tous ses ornements.    - plenissimis velis, Cic. Dom. 24: toutes voiles dehors.    - plena manu, Cic. Att. 2, 25, 1: à pleines mains.    - pleniore ore laudare, Cic. Off. 1, 61: louer d'une voix plus pleine, avec plus de force.    - [n. pris substt] plenum, Cic. Ac. 2, 118: le plein.    - plenum, inane, Cic. Br. 34 ; Or. 178: le plein, le vide [dans un rythme].    - E plenissimum dicere, Cic. de Or. 3, 12, 46: appuyer fortement sur le E.    - pleno aratro sulcare, Col. 2, 2, 25: labourer profondément. [st1]2 [-] pleine, grosse (en parl. d'une femelle); enceinte.    - Cic. Div. 1, 101; Ov. M. 10, 469.    - plena (fetu): femelle pleine.    - plenus venter, Ov.: grossesse. [st1]3 [-] rassasié.    - Hor. Ep. 1, 20, 8. [st1]4 [-] épais, gros, corpulent.    - Cic. Div. 2, 142; Cels. 1, 9 ; Ov. A. A. 2, 661.    - tauros feno facere pleniores Varr. R. 2, 5, 12: engraisser les taureaux avec du foin. [st1]5 [-] abondant [style].    - jejunior, plenior, Cic. de Or. 3, 16: orateur plus sec, plus abondant (plus riche). [st1]6 [-] entier, complet.    - annus plenus, Cic. Mil. 24: année complète.    - plena gaudia, Cic. Tusc. 5, 67: joies complètes.    - orator plenus, Cic. de Or. 1, 59: orateur complet.    - haec pleniora etiam atque uberiora Romam ad suos perscribebant, Caes. BC. 1, 53: ces problèmes, ils en envoyèrent à Rome un compte-rendu, et même grossi et exagéré. envoyaient à Rome faisaient à cet égard des rapports vraiment exagérés.    - non potuit votum plenius esse meum, Ov. Tr. 5: je ne saurais former des voeux plus complets. [st1]7 [-] plein comme son.    - vox plenior, Cic. Br. 289: voix plus pleine, plus sonore.    - sient plenum est, sint imminutum, Cic. Or. 157: sient est la forme pleine, sint est la forme abrégée. --- cf. Cic. de Or. 3, 46. [st1]8 [-] garni, abondamment pourvu.    - plenus decessit, Cic. Verr. 2, 12: il s'en alla les mains pleines, chargé de dépouilles. [st1]9 [-] riche, abondant.    - pecunia tam plena, Cic. Amer. 6: fortune si opulente.    - tres litterae, una brevis, duae pleniores, Cic. Fam. 11, 12, 1: trois lettres, une courte et deux plus abondantes.    - quid plenius quam mihi contra Antonium dicere? Cic. Phil. 2: quel sujet plus riche que d'avoir moi-même à parler contre Antoine?    - serius potius ad nos, dum plenior, Cic. Fam. 7, 9, 2: reviens-nous plus tard, mais reviens avec les mains pleines. [st1]10 [-] complet, substantiel.    - pleniores cibi, Cels. 3, 20: aliments plus complets.    - plenum vinum, Cels. 1, 6: vin fort, riche.
    * * *
    plēnus, a, um [pleo]    - rac. ple- --- lat. pleo, impleo --- gr. πλέος: plein; πίμπλημι: remplir; πλήρης: plein; cf. πλῆθος: multitude.    - compar. plenior, ius.    - superl. plenissimus. [st1]1 [-] plein.    - [avec gén.] domus plena caelati argenti, Cic. Verr. 2, 35: maison pleine d'argenterie ciselée.    - plenus officii, Cic. Att. 7, 4, 1: plein de serviabilité.    - quis plenior inimicorum fuit ? Cic. Prov. 19: qui eut plus d'ennemis ?    - oppidum plenissimum signorum, Cic. Verr. 1, 53: ville toute remplie de statues.    - [avec abl.] Cic. Verr. 4, 126 ; Att. 3, 14, 1; Caes. BG. 1, 74.    - quadrupedes pleni dominis, Stat. Th. 4, 812: chevaux avec les soldats qui les montent.    - pleni vocibus adhortantium, Liv.: enivrés par les exhortations.    - [sans compl.] aedem plenam atque ornatam reliquit, Cic. Verr. 4, 122: il laissa le temple dans son intégrité et avec tous ses ornements.    - plenissimis velis, Cic. Dom. 24: toutes voiles dehors.    - plena manu, Cic. Att. 2, 25, 1: à pleines mains.    - pleniore ore laudare, Cic. Off. 1, 61: louer d'une voix plus pleine, avec plus de force.    - [n. pris substt] plenum, Cic. Ac. 2, 118: le plein.    - plenum, inane, Cic. Br. 34 ; Or. 178: le plein, le vide [dans un rythme].    - E plenissimum dicere, Cic. de Or. 3, 12, 46: appuyer fortement sur le E.    - pleno aratro sulcare, Col. 2, 2, 25: labourer profondément. [st1]2 [-] pleine, grosse (en parl. d'une femelle); enceinte.    - Cic. Div. 1, 101; Ov. M. 10, 469.    - plena (fetu): femelle pleine.    - plenus venter, Ov.: grossesse. [st1]3 [-] rassasié.    - Hor. Ep. 1, 20, 8. [st1]4 [-] épais, gros, corpulent.    - Cic. Div. 2, 142; Cels. 1, 9 ; Ov. A. A. 2, 661.    - tauros feno facere pleniores Varr. R. 2, 5, 12: engraisser les taureaux avec du foin. [st1]5 [-] abondant [style].    - jejunior, plenior, Cic. de Or. 3, 16: orateur plus sec, plus abondant (plus riche). [st1]6 [-] entier, complet.    - annus plenus, Cic. Mil. 24: année complète.    - plena gaudia, Cic. Tusc. 5, 67: joies complètes.    - orator plenus, Cic. de Or. 1, 59: orateur complet.    - haec pleniora etiam atque uberiora Romam ad suos perscribebant, Caes. BC. 1, 53: ces problèmes, ils en envoyèrent à Rome un compte-rendu, et même grossi et exagéré. envoyaient à Rome faisaient à cet égard des rapports vraiment exagérés.    - non potuit votum plenius esse meum, Ov. Tr. 5: je ne saurais former des voeux plus complets. [st1]7 [-] plein comme son.    - vox plenior, Cic. Br. 289: voix plus pleine, plus sonore.    - sient plenum est, sint imminutum, Cic. Or. 157: sient est la forme pleine, sint est la forme abrégée. --- cf. Cic. de Or. 3, 46. [st1]8 [-] garni, abondamment pourvu.    - plenus decessit, Cic. Verr. 2, 12: il s'en alla les mains pleines, chargé de dépouilles. [st1]9 [-] riche, abondant.    - pecunia tam plena, Cic. Amer. 6: fortune si opulente.    - tres litterae, una brevis, duae pleniores, Cic. Fam. 11, 12, 1: trois lettres, une courte et deux plus abondantes.    - quid plenius quam mihi contra Antonium dicere? Cic. Phil. 2: quel sujet plus riche que d'avoir moi-même à parler contre Antoine?    - serius potius ad nos, dum plenior, Cic. Fam. 7, 9, 2: reviens-nous plus tard, mais reviens avec les mains pleines. [st1]10 [-] complet, substantiel.    - pleniores cibi, Cels. 3, 20: aliments plus complets.    - plenum vinum, Cels. 1, 6: vin fort, riche.
    * * *
        Plenus, Adiectiuum. Plein.
    \
        Amator plenus. Horat. Saoul, Guedé.
    \
        Annus plenus. Horat. Accompli, Achevé, L'an revolu.
    \
        Graue et plenum carmen. Cic. Remplissant bien les oreilles, Qui ha touts ses membres entiers.
    \
        Corpus plenum. Horat. Rempli de viandes.
    \
        Manu plena. Cic. A pleine main, En abondance.
    \
        Merces plenior suo officio. Ouid. Loyer et remuneration plus grande que, etc.
    \
        Demereri pleniori obsequio. Quint. Plus grand et plus ample.
    \
        Ore pleniore laudare. Cic. Plus abondamment, Plus plantureusement.
    \
        In alienam pecuniam plenam atque praeclaram inuadere. Cic. En une maison remplie de touts biens.
    \
        Plagae plenae. Martial. Rets pleins de proye et de gibier.
    \
        Curtae sententiae opponitur Perfecta atque plena. Cic. Entiere.
    \
        Testimonium plenissimum. Plin. iun. Tresample tesmoignage.
    \
        Ire vidi milites plenis viis. Plautus. J'ay veu les chemins touts pleins de gents de guerre.
    \
        Votum plenum. Ouid. Ample, Grand.
    \
        Plenus, genitiuo iungitur aliquando, aliquando ablatiuo: vt AEtatis plenus. Plaut. Fort aagé, Vieil.
    \
        Amoris plenus. Plaut. Fort amoureux.
    \
        Animi plenus. Liu. Fort courageux, Plein de coeur, D'un grand courage.
    \
        Annis plenus. Plin. iunior. Plein d'ans, Fort aagé.
    \
        Plenus corporis et externis bonis. Cic. Fort riche.
    \
        Festinationis plena epistola. Cic. Escripte à haste.
    \
        Gloriarum plenus. Plaut. Fort glorieux, Plein de gloire.
    \
        Ingenii plenus. Cic. Qui ha grand entendement.
    \
        Inimicorum plenus. Cic. Qui ha force ennemis.
    \
        Laboris immesi plenus. Plin. Qui est de grande peine et travail.
    \
        Lachrymarum plenus. Liu. Tout espleuré.
    \
        Negotii plenus. Cicero. Qui est fort empesché, Qui ha beaucoup d'affaires.
    \
        Officii plenus. Cic. Qui fait voluntiers plaisir et service, Prest à faire plaisir à tout le monde, Plein de bonne volunté.
    \
        Sanguinis plenus. Plaut. Meurtrier.
    \
        Somni plenus. Cic. Endormi.
    \
        Adolescentia plena spei maximae. Cicero. De laquelle on ha grande esperance.
    \
        Spei pleni corpora curabant. Liu. Asseurez.
    \
        Plenus. Cic. Plein de biens, et riche.
    \
        Domus plena. Horat. Riche.
    \
        Plena proprietas. Paulus. Pleine proprieté, Pleniere, Quand on ha et la proprieté et l'usufruict.
    \
        Exigere plenam operam. Quintil. Labeur et tasche entiere.
    \
        In plenum dicere. Plin. Parler de quelque chose en general.
    \
        Ad plenum manare. Horat. Amplement, Abondamment.
    \
        Calcare ad plenum. Virgil. Tresbien.

    Dictionarium latinogallicum > plenus

  • 9 laudō

        laudō āvī, ātus, āre    [laus], to praise, laud, commend, honor, extol, eulogize, approve: coram in os te, to your face, T.: rationem: sententiam eius, S.: laudantur exquisitissimis verbis legiones: Agricolam laudat iuris peritus, extols his happiness, H.: volucrem equum, praise for swiftness, Iu.: laudataque Ora Iovi, O.: depositum pudorem, approve, H.: numquam praestantibus viris laudata est permansio, etc.: in quo tuum consilium laudare: Extinxisse nefas Laudabor, V.: quod viris fortibus honos habitus est, laudo: Iamne igitur laudas, quod alter Ridebat, etc., Iu.: te, cum isto animo es, laudare.— Colloq.: Sy. Nil pepercit.... De. Laudo, I am glad of it, T.— To eulogize, pronounce a funeral oration over: alquem supremo eius die.— To compliment, dismiss with a compliment, turn from: laudato ingentia rura, Exiguum colito, V.: probitas laudatur et alget, Iu.— To adduce, name, quote, cite, refer to: alquem rerum Romanarum auctorem: auctores.
    * * *
    laudare, laudavi, laudatus V
    recommend; praise, approve, extol; call upon, name; deliver eulogy on

    Latin-English dictionary > laudō

  • 10 culpo

    culpo, āvī, ātum, āre (culpa), zur Schuld machen, I) = jmd. od. etw. als schuld tadeln, schelten, mißbilligen (Ggstz. laudare, probare), α) persönl. Objj.: falsone an vero laudent, culpent quem velint, Plaut.: c. Homerum, Lucil. fr.: Neronem, Suet.: im Passiv, laudatur ab his, culpatur ab illis, Hor.: culpantur frustra calami, Hor. – m. ob u. Akk., cum ob id culparetur, Suet. – m. in u. Abl., in quo merito culpetur, Suet. – m. folg. Infin., ut illum culparet haec tradidisse, Quint. – absol., qui (amicum absentem) non defendet culpante alio, Hor. – β) sächl. Objj.: deorum consilia, Plaut.: sua laudare, culpare, Lucil. fr.: faciem deae, Ov.: quod qui rescierint, culpent, Ter. – m. in u. Abl., in tantis vitiis hominum plura culpanda sunt quam laudanda, Plin. ep. – absol., culpetne prebetne, Ov. – Partiz. subst., culpanda, ōrum, n., das Tadelnswerte (Ggstz. probanda), Quint. 5, 11, 7. – II) = jmd. od. etw. als Urheber der Schuld bezeichnen, auf jmd. od. etw. die Schuld schieben, jmd. od. etw. beschuldigen, tibi (von dir) culpatus Paris, Verg.: c. infecundiam agrorum et caeli intemperiem, Col.: arbore nunc aquas culpante nunc etc., Hor.

    lateinisch-deutsches > culpo

  • 11 absum

    absum, ăbesse, āfŭi (abfŭi), āfŭtūrus, intr.    - voir l'article absum de Gaffiot.    - inf. fut. abfŏre (āfŏre).    - abfŏrem... (āfŏrem...) = abessem...    - les formes abfui, abforem, abfore, abfuturus ont moins d’autorité --- subj. prés. absiet Cato Agr. 19, 1 ; abfuat = absit Front p. 184, 4 --- formes apsum, apsens, dans quelques mss de Plaut. et Cic. [st1]1 [-] être absent, être hors de.    - abesse ab domo: être hors de chez soi.    - ab (ex) Urbe abesse, Cic.: être absent de Rome.    - abesse (ab) aliquo: n'être pas auprès de qqn.    - abesse in loco, Ov.: être ailleurs.    - in propinqua oppida aberat, Suet.: il s'absentait pour se rendre dans les villes voisines. [st1]2 [-] se tenir éloigné de, manquer à, faire défaut à; ne pas assister (qqn), ne pas secourir (qqn).    - quaerere quod abest, Ter.: chercher ce qui manque.    - unum a praetura tua abest, Plaut.: une seule chose manque à ta préture.    - abest historia litteris nostris (dat.), Cic.: l'histoire manque à notre littérature.    - neque animus neque corpus a vobis aberit, Sall.: ni mon coeur ni mon bras ne vous feront défaut.    - abesse alicui: ne pas assister qqn, ne pas secourir qqn.    - qui Antonio afuerim, Cic. Sull. 5: moi qui n'ai pas défendu Antonius.    - qui Autronio non afuerim, Cic.: moi qui n'ai pas manqué d'assister Autronius.    - absentibus nobis, Cic. Ac. 2: sans notre aide. [st1]3 [-] être éloigné de, être distant de.    - abesse ab Urbe millia passuum ducenta, Cic.: être à deux cent milles de Rome.    - quoniam propius abes, Cic.: puisque tu es plus près.    - ille longissime abest ut credat, Cic.: il est bien éloigné de croire.    - multum (longe) abest ut: il s'en faut de beaucoup que.    - non multum (non longe, paulum) abest quin: il ne s'en faut pas de beaucoup que.    - haud multum afuit quin interficeretur: il s'en fallut de peu qu'il ne fût tué (il a bien failli être tué).    - nos si pellant, nihil afore credunt, quin omnem Hesperiam sua sub juga mittant, Virg. En. 8: s'ils nous repoussaient, rien ne les empêcherait, croient-ils, de soumettre à leur joug l'Hespérie tout entière.    - tantum abest ut... Cic.: tant s'en faut que...    - tantum a poenitentia afuit ut... Val.-Max.: il fut fut si loin de se repentir que...    - id tantum abest ab officio, ut nihil magis officio possit esse contrarium, Cic.: cela est tellement différent du devoir que rien ne peut lui être plus contraire.    - tantum abest ut... ut etiam...: tant s'en faut que... que, au contraire...    - tantum abfuit laudare industrie gesta, ut etiam quaedam scriberet de Gallicanis intercepta thesauris, Amm. 15: loin de louer les marques de son zèle actif, il signalait même, dans ses lettres, certains détournements effectués au préjudice du trésor public des Gaules.    - tantum abest ut gratiam quaesisse videar ut multas susceperim simultates, Cic.: bien loin de paraître chercher à me rendre populaire, je me suis fait beaucoup d'ennemis.    - quid abest quin pareamus? Liv.: pourquoi hésiter à obéir ([à quoi tient-il que nous obéissions])?    - scimus musicen nostris moribus abesse a principis personâ, Nep. Ep. 1, 2: nous savons que, d'après nos moeurs, la musique [est éloignée d'un personnage de premier plan] = ne convient pas à un personnage de premier plan.    - quae absunt ab forensi contentione, Cic.: qui ne conviennet pas à un débat public. [st1]4 [-] se tenir loin de, s'abstenir, être exempt de.    - abesse a bello (abesse bello), Caes.: ne pas prendre part à la guerre.    - afuit a societate sceleris, Nep.: il n'a pas pris part au crime.    - abesse a reprehensione, Cic.: être à l'abri d'un reproche.    - abesse a culpa: [être éloigné d'une faute] = être exempt de reproche, n'avoir rien à se reprocher, être innocent, être irréprochable. [st1]5 [-] avoir de l'éloignement pour, répugner, être contraire à.    - a consilio fugiendi absum, Cic.: je répugne à l'idée de fuir.    - quod abest a tua fide, Brut. ap. Cic.: ce qui est contraire à ta franchise. absim...: subj. prés. de absum (il s'emploie souvent comme formule de déprécation).    - pauperies immunda procul absit, Hor.: loin de moi la hideuse pauvreté.    - vos procul absitis, qui... Tib.: arrière, vous qui...    - absit invidia verbo, Liv.: soit dit sans offenser personne.    - quod absit! Apul.: ce qu'aux dieux ne plaise!    - absit te quaerere, S. Sev.: garde-toi de chercher.    - absit ut... Tert.: loin de moi la pensée de... [st1]6 [-] différer, être supérieur ou être inférieur.    - longe a te abfuit, Cic.: il t'a distancé de beaucoup (dans une élection).
    * * *
    absum, ăbesse, āfŭi (abfŭi), āfŭtūrus, intr.    - voir l'article absum de Gaffiot.    - inf. fut. abfŏre (āfŏre).    - abfŏrem... (āfŏrem...) = abessem...    - les formes abfui, abforem, abfore, abfuturus ont moins d’autorité --- subj. prés. absiet Cato Agr. 19, 1 ; abfuat = absit Front p. 184, 4 --- formes apsum, apsens, dans quelques mss de Plaut. et Cic. [st1]1 [-] être absent, être hors de.    - abesse ab domo: être hors de chez soi.    - ab (ex) Urbe abesse, Cic.: être absent de Rome.    - abesse (ab) aliquo: n'être pas auprès de qqn.    - abesse in loco, Ov.: être ailleurs.    - in propinqua oppida aberat, Suet.: il s'absentait pour se rendre dans les villes voisines. [st1]2 [-] se tenir éloigné de, manquer à, faire défaut à; ne pas assister (qqn), ne pas secourir (qqn).    - quaerere quod abest, Ter.: chercher ce qui manque.    - unum a praetura tua abest, Plaut.: une seule chose manque à ta préture.    - abest historia litteris nostris (dat.), Cic.: l'histoire manque à notre littérature.    - neque animus neque corpus a vobis aberit, Sall.: ni mon coeur ni mon bras ne vous feront défaut.    - abesse alicui: ne pas assister qqn, ne pas secourir qqn.    - qui Antonio afuerim, Cic. Sull. 5: moi qui n'ai pas défendu Antonius.    - qui Autronio non afuerim, Cic.: moi qui n'ai pas manqué d'assister Autronius.    - absentibus nobis, Cic. Ac. 2: sans notre aide. [st1]3 [-] être éloigné de, être distant de.    - abesse ab Urbe millia passuum ducenta, Cic.: être à deux cent milles de Rome.    - quoniam propius abes, Cic.: puisque tu es plus près.    - ille longissime abest ut credat, Cic.: il est bien éloigné de croire.    - multum (longe) abest ut: il s'en faut de beaucoup que.    - non multum (non longe, paulum) abest quin: il ne s'en faut pas de beaucoup que.    - haud multum afuit quin interficeretur: il s'en fallut de peu qu'il ne fût tué (il a bien failli être tué).    - nos si pellant, nihil afore credunt, quin omnem Hesperiam sua sub juga mittant, Virg. En. 8: s'ils nous repoussaient, rien ne les empêcherait, croient-ils, de soumettre à leur joug l'Hespérie tout entière.    - tantum abest ut... Cic.: tant s'en faut que...    - tantum a poenitentia afuit ut... Val.-Max.: il fut fut si loin de se repentir que...    - id tantum abest ab officio, ut nihil magis officio possit esse contrarium, Cic.: cela est tellement différent du devoir que rien ne peut lui être plus contraire.    - tantum abest ut... ut etiam...: tant s'en faut que... que, au contraire...    - tantum abfuit laudare industrie gesta, ut etiam quaedam scriberet de Gallicanis intercepta thesauris, Amm. 15: loin de louer les marques de son zèle actif, il signalait même, dans ses lettres, certains détournements effectués au préjudice du trésor public des Gaules.    - tantum abest ut gratiam quaesisse videar ut multas susceperim simultates, Cic.: bien loin de paraître chercher à me rendre populaire, je me suis fait beaucoup d'ennemis.    - quid abest quin pareamus? Liv.: pourquoi hésiter à obéir ([à quoi tient-il que nous obéissions])?    - scimus musicen nostris moribus abesse a principis personâ, Nep. Ep. 1, 2: nous savons que, d'après nos moeurs, la musique [est éloignée d'un personnage de premier plan] = ne convient pas à un personnage de premier plan.    - quae absunt ab forensi contentione, Cic.: qui ne conviennet pas à un débat public. [st1]4 [-] se tenir loin de, s'abstenir, être exempt de.    - abesse a bello (abesse bello), Caes.: ne pas prendre part à la guerre.    - afuit a societate sceleris, Nep.: il n'a pas pris part au crime.    - abesse a reprehensione, Cic.: être à l'abri d'un reproche.    - abesse a culpa: [être éloigné d'une faute] = être exempt de reproche, n'avoir rien à se reprocher, être innocent, être irréprochable. [st1]5 [-] avoir de l'éloignement pour, répugner, être contraire à.    - a consilio fugiendi absum, Cic.: je répugne à l'idée de fuir.    - quod abest a tua fide, Brut. ap. Cic.: ce qui est contraire à ta franchise. absim...: subj. prés. de absum (il s'emploie souvent comme formule de déprécation).    - pauperies immunda procul absit, Hor.: loin de moi la hideuse pauvreté.    - vos procul absitis, qui... Tib.: arrière, vous qui...    - absit invidia verbo, Liv.: soit dit sans offenser personne.    - quod absit! Apul.: ce qu'aux dieux ne plaise!    - absit te quaerere, S. Sev.: garde-toi de chercher.    - absit ut... Tert.: loin de moi la pensée de... [st1]6 [-] différer, être supérieur ou être inférieur.    - longe a te abfuit, Cic.: il t'a distancé de beaucoup (dans une élection).
    * * *
        Absum, abes, priore breui, abfui, abesse. Estre absent.
    \
        Te abfuisse tandiu a nobis doleo. Cic. Que tu as esté si long temps arriere de nous, Hors d'avec nous.
    \
        Abesse a signis, etc. Plin. iun. S'esloigner du camp, de l'enseigne.
    \
        Non aberit longius. Terent. Il ne s'esloignera pas loing.
    \
        A periculo abesse. Plin. Estre hors des dangers, Estre loing du danger.
    \
        In altercationibus abesse. Cic. Ne se trouver point au debat.
    \
        Menses tres abest. Terent. Il y a trois mois qu'il est dehors.
    \
        Bidui spatio abest ab eo. Plancus Ciceroni. Il est à deux journees loing de luy.
    \
        Abesse bidui a castris. Cic. Estre à deux journees loing du camp.
    \
        Cuius hyberna aberant ab eo millia passuum XXV. Caes. Sa garnison estoit loing de luy XXV mille pas, ou le lieu de sa garnison.
    \
        Abest non longe a me. Cic. Il n'est pas fort loing de moy, ou de ma maison.
    \
        Non cogitas hinc longius abesse? Terent. Ne penses tu pas qu'il y ait bien loing d'ici?
    \
        Tu propius abes. Cic. Tu n'es pas fort loing.
    \
        Abesse propius a morte. Ci. Estre plus prochain, ou pres de la mort.
    \
        Multum abest ab iis. Cic. Il est beaucoup moindre que ceuls là, Il n'est point si excellent à beaucoup pres, Il n'en approche point, Il est bien loing de ceuls là.
    \
        Ab eo plurimum absum. Cic. Je n'ay garde de faire cela, J'en suis bien loing. \ Vnde longe absum. Cic. Dont je suis bien loing.
    \
        Abesse, pro Deesse. Plaut. Vnum a Praetura tua abest. Il s'en fault une chose, Il te default une chose.
    \
        Nummus abesse hinc non potest. Plaut. Il ne fault point qu'il s'en faille un tournois.
    \
        Quid ab his tot maleficiis sceleris abesse videtur? Cic. Quelle meschanceté s'en fault il qu'il n'ait faict?
    \
        Mihi animus etiam nunc abest. Plaut. Le courage ne m'est point encore revenu.
    \
        Quid abest huic homini, quod, etc. Cic. Qu'est ce qu'il default à cest homme, etc.
    \
        Vetustate dentes absunt. Varro. Defaillent, sont cheuts.
    \
        Id abest. Plaut. Il s'en fault cela.
    \
        Aliud nihil abest. Plaut. Il ne s'en fault que cela.
    \
        Vnus abest. Virgil. Il s'en fault un.
    \
        Ab omni contentione abesse. Cic. S'esloigner de toutes noises et debats.
    \
        Abesse a consilio fugiendi. Cic. N'estre point d'advis ou d'opinion de fuir.
    \
        Abesse a bello. Cic. Se tenir loing de la guerre, N'estre point à la guerre.
    \
        Abesse a bello, per translationem. Cic. N'estre point d'opinion de faire la guerre.
    \
        Abesse a crimine. Cic. N'estre point coulpable de quelque crime.
    \
        A culpa. Cic. Estre innocent de quelque chose.
    \
        A sententia alicuius. Cic. Estre contraire et loing de l'opinion de quelqu'un.
    \
        A qua suspicione ille aberat plurimum. Cic. Lequel ne povoit aucunement estre souspeconné de cela, Contre lequel on n'avoit matiere d'avoir tel souspecon.
    \
        Longissime a vero. Cic. Estre bien loing de la verité.
    \
        A vitiis. Cic. N'estre point entaché de vices.
    \
        Mea culpa abest. Cic. Ce n'est point ma faulte, On ne m'en peult donner le blasme.
    \
        Auaritiae absit suspicio. Cic. Qu'il n'y ait aucun souspecon d'avarice.
    \
        Procul a nobis absint ista. Plin. Soyent mis arriere.
    \
        Abesse longe a spe Consulatus. Cic. Estre loing d'esperance de povoir parvenir à estre Consul.
    \
        A cogitatione absit res ista. Cic. Qu'on n'y pense point.
    \
        Nunquam ab oculis meis abfuerunt. Cic. Je ne les ay jamais perdu de veue.
    \
        Abfuit virtus ab oculis fori et curiae. Cic. Ils n'ont point eu d'esgard à vertu, Ils n'ont point eu vertu devant les yeuls.
    \
        Longe aberit, vt argumentis credat philosophorum. Cic. Il n'est pas pres de croire, Il n'a garde de croire, Il est bien loing de croire, etc.
    \
        Nec multum abfuit, quin, etc. Liu. Il ne s'en fallut gueres que, etc.
    \
        Abesse non potest quin. Cic. Il ne peult estre que, etc. Il ne se peult faire que, etc.
    \
        Non aberit quin rideatur. Gell. Il ne s'en fauldra rien, qu'il ne soit mocqué.
    \
        Abesse alicui. Cic. Faillir de secours à aucun, Le laisser à son besoing sans le secourir.
    \
        Absit verbo inuidia. Liu. Que nul ne me scache mauvais gré de ce que je dis.
    \
        Tantum abest, vt meae rei familiaris, etc. Brutus Ciceroni. Tant s'en fault.

    Dictionarium latinogallicum > absum

  • 12 fortuna

    fortūna, ae, f. [fors]    - gén. sing. fortunas (Naev. ap. Prisc.) --- dat. abl. plur. fortunabus (Gloss.). [st1]1 [-] fortune, sort, destin, événement (heureux ou malheureux), lot; chance, hasard.    - vir ad fortunam felix, Cic. Font. 15: heureux dans les hasards.    - prospera adversave fortuna, Cic.: la bonne ou la mauvaise fortune.    - si eo meae fortunae redeunt, ut... Ter. Phorm. 1, 4, 23: si mon sort veut que...    - triplicis fortuna novissima regni, Ov. M. 5, 368: le dernier lot dans le triple empire du monde (triple, parce que partagé entre Jupiter, sans doute pour la Terre et le Ciel, Neptune, pour la mer, Pluton, pour les Enfers).    - fortuna belli: les hasards de la guerre, le sort des armes.    - fortunae se committere: s'en remettre à la chance (risquer une bataille).    - fortuna delendi omnis exercitûs, Liv.: l'occasion de détruire toute l'armée.    - fortunam citius reperias, quam retineas, Pub. Syr.: Il est plus aisé de trouver la fortune que de la garder.    - fors fortuna → fors. [st1]2 [-] la Fortune (déesse du hasard, qui accorde, selon ses caprices, richesse ou pauvreté, bonheur ou malheur).    - Fortuna bona, Cic.: la bonne Fortune.    - ara malae Fortunae, Liv.: l'autel de la mauvaise Fortune.    - Fortuna (fatalis), Cic.: la fatalité, le destin. [st1]3 [-] bonheur, malheur.    - dum fortuna fuit, Virg. En. 3.16: tant que la fortune fut favorable.    - divinitus adjuncta fortuna, Cic.: prospérité qui vient des dieux.    - magnae fuit fortunae, ipsum effugere... Caes.: par une chance inespérée, il échappa...    - venimus ad summum fortunae, Hor. Ep. 2, 1, 32: nous sommes au comble du bonheur.    - alicujus fortunas laudare, Ter.: louer la prospérité de qqn.    - fortunis longe praestare, Lucr.: jouir d'un bonheur extrême.    - fortunam emendare, Hor.: corriger la mauvaise fortune.    - Trojae fortuna, Hor.: les malheurs de Troie. [st1]4 [-] condition, situation, rang, état, sort, fortune (qqf. au plur.).    - infima fortuna servorum, Cic. Off. 1, 13, 41: l'humble sort des esclaves.    - omnis fortunae ac loci, Cic. Pis. 22.52: de toute condition et de toute naissance.    - gravitatem summae fortunae retinere, Tac. An. 2, 72: conserver la dignité de son rang suprême.    - fortunam sibi facere, Liv. 39, 40, 4: être l'artisan de sa fortune.    - spes amplificandae fortunae, Cic. Lael. 16, 59: l'espoir d'améliorer son sort.    - si dicentis erunt fortunis absona dicta, Hor. A. P. 112: si le langage de l'orateur ne convient pas à sa condition. [st1]5 [-] (surtout au plur.) biens (mobiliers), richesses, revenus, fortune.    - omnium fortunae sunt certae, Cic. Rosc. Com. 12: nos biens à tous sont en sûreté.    - fortunis nostris sit contentus, vitam ne petat, Cic.: content d'avoir enlevé notre fortune, qu'il respecte notre vie.    - multi fortunis provolvebantur, Tac. A. 6, 17: beaucoup étaient tombés dans la misère.    - fortunae inops, Tac. (fortunis expers, Sall.): dénué de ressources, indigent.    - inferior fortunā, Cic.: plus pauvre.    - mea concessa est aliis fortuna, Ov. Tr. 5, 2, 57: mon patrimoine est passé en d'autres mains.    - quo mihi fortunam, si non conceditur uti? Hor. Ep. 1: à quoi me sert la richesse, si je ne suis pas à même d'en profiter?    - per fortunas, Cic. Att. 5: au nom de ce qu'il y a de plus cher.
    * * *
    fortūna, ae, f. [fors]    - gén. sing. fortunas (Naev. ap. Prisc.) --- dat. abl. plur. fortunabus (Gloss.). [st1]1 [-] fortune, sort, destin, événement (heureux ou malheureux), lot; chance, hasard.    - vir ad fortunam felix, Cic. Font. 15: heureux dans les hasards.    - prospera adversave fortuna, Cic.: la bonne ou la mauvaise fortune.    - si eo meae fortunae redeunt, ut... Ter. Phorm. 1, 4, 23: si mon sort veut que...    - triplicis fortuna novissima regni, Ov. M. 5, 368: le dernier lot dans le triple empire du monde (triple, parce que partagé entre Jupiter, sans doute pour la Terre et le Ciel, Neptune, pour la mer, Pluton, pour les Enfers).    - fortuna belli: les hasards de la guerre, le sort des armes.    - fortunae se committere: s'en remettre à la chance (risquer une bataille).    - fortuna delendi omnis exercitûs, Liv.: l'occasion de détruire toute l'armée.    - fortunam citius reperias, quam retineas, Pub. Syr.: Il est plus aisé de trouver la fortune que de la garder.    - fors fortuna → fors. [st1]2 [-] la Fortune (déesse du hasard, qui accorde, selon ses caprices, richesse ou pauvreté, bonheur ou malheur).    - Fortuna bona, Cic.: la bonne Fortune.    - ara malae Fortunae, Liv.: l'autel de la mauvaise Fortune.    - Fortuna (fatalis), Cic.: la fatalité, le destin. [st1]3 [-] bonheur, malheur.    - dum fortuna fuit, Virg. En. 3.16: tant que la fortune fut favorable.    - divinitus adjuncta fortuna, Cic.: prospérité qui vient des dieux.    - magnae fuit fortunae, ipsum effugere... Caes.: par une chance inespérée, il échappa...    - venimus ad summum fortunae, Hor. Ep. 2, 1, 32: nous sommes au comble du bonheur.    - alicujus fortunas laudare, Ter.: louer la prospérité de qqn.    - fortunis longe praestare, Lucr.: jouir d'un bonheur extrême.    - fortunam emendare, Hor.: corriger la mauvaise fortune.    - Trojae fortuna, Hor.: les malheurs de Troie. [st1]4 [-] condition, situation, rang, état, sort, fortune (qqf. au plur.).    - infima fortuna servorum, Cic. Off. 1, 13, 41: l'humble sort des esclaves.    - omnis fortunae ac loci, Cic. Pis. 22.52: de toute condition et de toute naissance.    - gravitatem summae fortunae retinere, Tac. An. 2, 72: conserver la dignité de son rang suprême.    - fortunam sibi facere, Liv. 39, 40, 4: être l'artisan de sa fortune.    - spes amplificandae fortunae, Cic. Lael. 16, 59: l'espoir d'améliorer son sort.    - si dicentis erunt fortunis absona dicta, Hor. A. P. 112: si le langage de l'orateur ne convient pas à sa condition. [st1]5 [-] (surtout au plur.) biens (mobiliers), richesses, revenus, fortune.    - omnium fortunae sunt certae, Cic. Rosc. Com. 12: nos biens à tous sont en sûreté.    - fortunis nostris sit contentus, vitam ne petat, Cic.: content d'avoir enlevé notre fortune, qu'il respecte notre vie.    - multi fortunis provolvebantur, Tac. A. 6, 17: beaucoup étaient tombés dans la misère.    - fortunae inops, Tac. (fortunis expers, Sall.): dénué de ressources, indigent.    - inferior fortunā, Cic.: plus pauvre.    - mea concessa est aliis fortuna, Ov. Tr. 5, 2, 57: mon patrimoine est passé en d'autres mains.    - quo mihi fortunam, si non conceditur uti? Hor. Ep. 1: à quoi me sert la richesse, si je ne suis pas à même d'en profiter?    - per fortunas, Cic. Att. 5: au nom de ce qu'il y a de plus cher.
    * * *
        Fortuna, fortunae, pen. prod. Fortune, Adventure.
    \
        Procella impotens fortunae. Senec. La grande et impetueuse tempeste de fortune.
    \
        Aduersa fortuna. Cic. Fortune contraire, Adversité, Infortune, Desastre.
    \
        AEquabilis, perpetuaque fortuna. Cic. Qui est tousjours d'une sorte, Qui ne varie point.
    \
        Fortunatior. Cic. Heureuse fortune.
    \
        Prospera. Horat. Bonne fortune, Prosperité.
    \
        Secunda. Cic. Bonne fortune.
    \
        Tristis. Ouid. Male fortune.
    \
        Aspirat fortuna labori. Virgil. Favorise, Porte faveur.
    \
        Committere se fortunae. Cic. Se mettre au hazard, ou à l'adventure.
    \
        Pendebat belli fortuna. Ouid. Estoit incertaine.
    \
        Sed hoc fortuna viderit, quoniam consilio non multum vti licet. Cic. Je m'en rapporte à Fortune, Fortune en face comme elle vouldra.
    \
        Fortunae filius. Horat. Aymé de Fortune, comme le filz de sa mere.
    \
        Habere fortunam reuerenter. Ausonius. Porter reverence à fortune.
    \
        Fortuna. Cic. Richesse.
    \
        Fortuna, fortunae, siue Fortunae, fortunarum, pluraliter. Terentius. Heur, Biens, Richesses.
    \
        Egens fortuna, vita turpis Asclepiades. Cic. Quant aux biens, povre et souffreteux: quant à la vie, vilain et deshonneste.
    \
        Ferre pulcherrime secundam fortunam et aeque aduersam. Cic. Porter egualement prosperité et adversité.

    Dictionarium latinogallicum > fortuna

  • 13 placitum

    plăcĭtum, i, n. [st2]1 [-] agrément, satisfaction, volonté, désir, souhait. [st2]2 [-] résolution, décision, règle, précepte; ordonnance (du médecin).    - ultra placitum laudare, Virg. B. 7.27.: louer qqn outre mesure.    - placita majorum, Tac. A. 14, 22: maximes antiques.    - medicorum placita, Plin. 14, 22, 28, § 143: prescriptions des médecins.    - mecum fovebit Romanos rerum dominos gentemque togatam: sic placitum, Virg. En. 1, 281: avec moi elle chérira les Romains, maîtres du monde, peuple de citoyens en toge. Telle est ma décision.
    * * *
    plăcĭtum, i, n. [st2]1 [-] agrément, satisfaction, volonté, désir, souhait. [st2]2 [-] résolution, décision, règle, précepte; ordonnance (du médecin).    - ultra placitum laudare, Virg. B. 7.27.: louer qqn outre mesure.    - placita majorum, Tac. A. 14, 22: maximes antiques.    - medicorum placita, Plin. 14, 22, 28, § 143: prescriptions des médecins.    - mecum fovebit Romanos rerum dominos gentemque togatam: sic placitum, Virg. En. 1, 281: avec moi elle chérira les Romains, maîtres du monde, peuple de citoyens en toge. Telle est ma décision.
    * * *
        Placitum, placiti, pe. corr. Plin. L'ordonnance du Senat, ou du Magistrat, Arrest.
    \
        Placitum. Hermogenianus. Convenance, Convention, Paction, Accord.

    Dictionarium latinogallicum > placitum

  • 14 culpo

    culpo, āvī, ātum, āre (culpa), zur Schuld machen, I) = jmd. od. etw. als schuld tadeln, schelten, mißbilligen (Ggstz. laudare, probare), α) persönl. Objj.: falsone an vero laudent, culpent quem velint, Plaut.: c. Homerum, Lucil. fr.: Neronem, Suet.: im Passiv, laudatur ab his, culpatur ab illis, Hor.: culpantur frustra calami, Hor. – m. ob u. Akk., cum ob id culparetur, Suet. – m. in u. Abl., in quo merito culpetur, Suet. – m. folg. Infin., ut illum culparet haec tradidisse, Quint. – absol., qui (amicum absentem) non defendet culpante alio, Hor. – β) sächl. Objj.: deorum consilia, Plaut.: sua laudare, culpare, Lucil. fr.: faciem deae, Ov.: quod qui rescierint, culpent, Ter. – m. in u. Abl., in tantis vitiis hominum plura culpanda sunt quam laudanda, Plin. ep. – absol., culpetne prebetne, Ov. – Partiz. subst., culpanda, ōrum, n., das Tadelnswerte (Ggstz. probanda), Quint. 5, 11, 7. – II) = jmd. od. etw. als Urheber der Schuld bezeichnen, auf jmd. od. etw. die Schuld schieben, jmd. od. etw. beschuldigen, tibi (von dir) culpatus Paris, Verg.: c. infecundiam agrorum et caeli intemperiem, Col.: arbore nunc aquas culpante nunc etc., Hor.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > culpo

  • 15 ōs

       ōs ōris (no gen plur.), n     the mouth: ad haec omnia percipienda os est aptissimum: tenerum pueri, H.: os loquentis Opprimere, O.: e foliis natos Ore legunt (apes), V.: Gallica Temperat ora frenis, i. e. controls the horses, H.: nidum sibi construit ore, beak, O.: hostilia Ora canum, jaws, O.— Prov.: equi frenato est auris in ore, H.—The organ of speech, mouth, tongue, lips: in orest omni populo, in everybody's mouth, T.: istius nequitiam in ore volgi esse versatam: Postumius in ore erat, was the common talk, L.: consolatio, quam semper in ore habere debemus, to talk of constantly: poscebatur ore volgi dux Agricola, unanimously, Ta.: uno ore dicere, with one consent, T.: Uno ore auctores fuere, ut, etc., unanimously advised, T.: volito vivus per ora virūm, become famous, Enn. ap. C.: in ora hominum pro ludibrio abire, become a by-word of mockery, L.: quasi pleniore ore laudare, with more zest.—The face, countenance, look, expression, features: figura oris, T.: in ore sunt omnia, i. e. everything depends on the expression: concedas hinc aliquo ab ore eorum aliquantisper, leave them alone, T.: ad tribunum ora convertunt, looks, Cs.: agnoscunt ora parentum, V.: ales cristati cantibus oris, O.: coram in os te laudare, to your face, T.: nulli laedere os, insult to his face, T.: qui hodie usque os praebui, exposed myself to insult, T.: ut esset posteris ante os documentum, etc.: ante ora coniugum omnia pati, L.: Ora corticibus horrenda cavatis, masks, V.—As expressing boldness or modesty, the face, cheek, front, brow<*> os durum! brazen cheek! T.: os durissimum, very bold front: quo redibo ore ad eam, with what face? T.: quo ore ostendi posse? etc., L.: in testimonio nihil praeter vocem et os praestare.—Boldness, effrontery, impudence: quod tandem os est eius patroni, qui, etc.: nostis os hominis.—A voice, speech, expression: ora sono discordia signant, V.: ruit profundo Pindarus ore, H.: falsi ambages oris, O.— A mouth, opening, entrance, aperture, orifice, front: ante os ipsum portūs, L.: ingentem lato dedit ore <*>enestram, V.: os atque aditus portūs: Tiberis, L.: per ora novem, etc., sources, V.: ora navium Rostrata, beaks, H.—Fig., a mouth: ex tot<*>us belli ore ac faucibus.
    * * *
    I
    mouth, speech, expression; face; pronunciation
    II
    bone; (implement, gnawed, dead); kernel (nut); heartwood (tree); stone (fruit)
    III
    bones (pl.); (dead people)

    Latin-English dictionary > ōs

  • 16 amplissime

    amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).
    I.
    Lit.:

    amplus et spectu protervo ferox,

    Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:

    qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,

    Hor. C. 2, 14, 7:

    ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,

    Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:

    admodum amplum et excelsum signum,

    Cic. Verr. 4, 74:

    collis castris parum amplus,

    Sall. J. 98, 3:

    porticibus in amplis,

    Verg. A. 3, 353:

    per amplum mittimur Elysium,

    id. ib. 6, 743:

    vocemque per ampla volutant Atria,

    id. ib. 1, 725:

    nil vulva pulchrius ampla,

    Hor. Ep. 1, 15, 41:

    amplae aures,

    Plin. 11, 52, 114, § 274:

    milium amplum grano,

    id. 18, 7, 10, § 55:

    cubiculum amplum,

    Plin. Ep. 2, 17, 6:

    baptisterium amplum atque opacum,

    id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:

    quanto est res amplior,

    Lucr. 2, 1133:

    Amplior Urgo et Capraria,

    Plin. 3, 6, 12, § 81:

    avis paulo amplior passere,

    id. 10, 32, 47, § 89:

    amplior specie mortali,

    Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:

    amplissima curia... gymnasium amplissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 53:

    urbs amplissima atque ornatissima,

    id. Agr. 2, 76:

    amplissimum peristylum,

    id. Dom. 116:

    (candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,

    id. Verr. 4, 65:

    mons Italiae amplissimus,

    Plin. 3, 5, 7, § 48:

    amplissimum flumen,

    Plin. Ep. 8, 8, 3:

    amplissimus lacus,

    id. ib. 10, 41, 2:

    amplissima insula,

    Plin. 6, 20, 23, § 71:

    amplissimi horti,

    Plin. Ep. 8, 18, 11:

    amplissima arborum,

    Plin. 16, 39, 76, § 200:

    est (topazon) amplissima gemmarum,

    id. 37, 8, 32, § 109:

    amplissimum cubiculum,

    Plin. Ep. 5, 6, 23.—
    B.
    Transf., great, abundant, ample, much, long:

    bono atque amplo lucro,

    Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:

    pabula miseris mortalibus ampla,

    Lucr. 5, 944:

    ampla civitas,

    Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:

    civitas ampla atque florens,

    Caes. B. G. 4, 3:

    gens ampla,

    Plin. 5, 30, 33, § 125:

    amplae copiae,

    Caes. B. G. 5, 19:

    ampla manus militum,

    Liv. Epit. 1, 4, 9:

    pecuaria res ampla,

    Cic. Quinct. 12:

    res familiaris ampla,

    id. Phil. 13, 8:

    (res) ampla,

    Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:

    patrimonium amplum et copiosum,

    Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:

    amplae divitiae,

    Hor. S. 2, 2, 101:

    esse patri ejus amplas facultates,

    Plin. Ep. 1, 14, 9:

    in amplis opibus heres,

    Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:

    amplior numerus,

    Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:

    ampliores aquae,

    Plin. 5, 9, 10, § 58:

    amplior exercitus,

    Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:

    commeatus spe amplior,

    Sall. J. 75, 8:

    amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,

    Plin. Ep. 3, 11, 2:

    pretia ampliora,

    Plin. 10, 29, 43, § 84:

    omnia longe ampliora invenire quam etc.,

    Plin. Ep. 1, 14, 10:

    ampliores noctes,

    Plin. 18, 26, 63, § 232:

    ut ampliori tempore maneret,

    Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:

    peditatus copiae amplissimae e Gallia,

    Cic. Font. 8:

    exercitus amplissimus,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:

    amplissima pecunia,

    Cic. Rosc. Am. 31:

    amplissimae fortunae,

    id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:

    amplissimae patrimonii copiae,

    id. Fl. 89:

    amplissimas summas emptionibus occupare,

    Plin. Ep. 8, 2, 3:

    opes amplissimae,

    id. ib. 8, 18, 4:

    amplissima dies horarum quindecim etc.,

    the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:

    ut quirem exaudire amplius,

    Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

    si vis amplius dari, Dabitur,

    Plaut. Trin. 2, 1, 18:

    jam amplius orat,

    id. ib. 2, 1, 19:

    daturus non sum amplius,

    Cic. Verr. 2, 2, 29:

    non complectar in his libris amplius quam quod etc.,

    id. de Or. 1, 6, 22:

    tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,

    Plaut. Capt. 4, 1, 10:

    ni amplius etiam, quod ebibit,

    id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:

    etiam amplius illam adparare condecet,

    Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:

    hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,

    Cic. Verr. 2, 1:

    si sit opus liquidi non amplius urna,

    Hor. S. 1, 1, 54:

    omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,

    Vell. 2, 110, 3:

    Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,

    Cic. Verr. 4, 76:

    illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,

    Nep. Thras. 4, 3:

    amplius possidere,

    Plin. 18, 4, 3, § 17:

    Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,

    Curt. 8, 4, 21:

    dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,

    Plin. Ep. 3, 21, 6:

    cum hoc amplius praestet, quod etc.,

    id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:

    gaudeo tibi liberorum esse amplius,

    Plaut. Cist. 5, 4:

    te amplius bibisse praedicet loti,

    Cat. 39, 21:

    amplius frumenti auferre,

    Cic. Verr. 3, 49:

    expensum est auri viginti paulo amplius,

    id. Fl. 6, 8:

    amplius negotii contrahi,

    id. Cat. 4, 9:

    si amplius obsidum vellet,

    Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:

    quanto ejus amplius processerat temporis,

    id. B. C. 3, 25.—
    II.
    Fig.
    A.
    Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:

    pro viribus amplis,

    Lucr. 5, 1174:

    amplae vires peditum,

    Plin. 6, 20, 23, § 75;

    ampla nepotum Spes,

    Prop. 4, 22, 41:

    poena sera, sed ampla,

    full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:

    haec irae factae essent multo ampliores,

    Ter. Hec. 3, 1, 9:

    si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,

    id. ib. 3, 1, 50:

    amplior metus,

    Cic. Clu. 128:

    amplior potentia feris,

    Plin. 28, 10, 42, § 153:

    ampliorem dicendi facultatem consequi,

    Quint. 2, 3, 4:

    amplior eoque acrior impetus,

    Flor. 4, 2, 66:

    spes amplior,

    Sall. J. 105, 4:

    amplius accipietis judicium,

    severer, Vulg. Matt. 23, 14:

    amplior auctoritas,

    Plin. 37, 3, 12, § 47:

    amplior virtus,

    higher merit, Quint. 8, 3, 83:

    idem aut amplior cultus (dei),

    Plin. 28, 2, 4, § 18:

    amplior est quaestio,

    Quint. 3, 5, 8:

    ampliora verba,

    of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:

    quo legatis animus amplior esset,

    Sall. C. 40, 6; 59, 1:

    spiritus amplior,

    Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:

    (honos) pro amplissimis meritis redditur,

    Cic. Phil. 5, 41:

    cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,

    very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:

    amplissima spes,

    Suet. Caes. 7:

    his finis cognitionis amplissimae,

    most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—
    B.
    Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:

    illis ampla satis forma, pudicitia,

    great enough, Prop. 1, 2, 24:

    haec ampla sunt, haec divina,

    Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:

    res gestae satis amplae,

    Sall. C. 8, 2:

    cur parum amplis adfecerit praemiis,

    Cic. Mil. 57:

    ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,

    Tac. A. 14, 53:

    amplum in modum praemia ostentare,

    Aur. Vict. Caes. 26, 6:

    amplis honoribus usi,

    Sall. J. 25, 4:

    amplis honoribus auctos,

    Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:

    amplam occasionem calumniae nactus,

    a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:

    spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,

    glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:

    ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,

    Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:

    praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,

    id. de Or. 1, 4, 13:

    alicui ampliorem laudem tribuere,

    id. Sest. 27:

    in aliqua re esse laudem ampliorem,

    id. Marcell. 4:

    corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),

    Quint. 12, 10, 5:

    ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,

    Suet. Aug. 7.— Subst.:

    in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,

    of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:

    ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,

    Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:

    hoc munus aedilitatis amplissimum,

    id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:

    alicui amplissimas potestates dare,

    Cic. Agr. 2, 31:

    insignibus amplissimis ornatus,

    id. ib. 2, 101:

    dona amplissima conferre,

    Plin. 18, 3, 3, § 9:

    praemia legatis dedistis amplissima,

    Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:

    spe amplissimorum praemiorum adduci,

    id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:

    velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,

    Quint. 10, 7, 1:

    munera amplissima mittere,

    Caes. B. G. 1, 43:

    vestris beneficiis amplissimis adfectus,

    Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:

    laudi amplissimae lauream concedere,

    id. Pis. 74:

    laudibus amplissimis adficere,

    id. Phil. 7, 11:

    amplissimam gloriam consequi,

    id. Prov. Cons. 39:

    ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,

    id. Deiot. 14:

    amplissimis aliquem efferre honoribus,

    Aur. Vict. Epit. 17, 3:

    amplissimis uti honoribus,

    Cic. Fl. 45:

    amplissimos honores adipisci,

    id. Verr. 5, 181:

    honores adsequi amplissimos,

    id. Mil. 81:

    aliquem ad honores amplissimos perducere,

    id. Am. 20, 73:

    meus labor fructum est amplissimum consecutus,

    id. Imp. Pomp 2:

    mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,

    in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:

    ei amplissimis verbis gratias egimus,

    id. Phil. 1, 3:

    provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,

    id. ib. 4, 9:

    amplissimis verbis conlaudatus,

    Suet. Caes. 16:

    amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,

    Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:

    de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,

    id. Dom. 74:

    quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),

    Plin. 7, 30, 31, § 116.—
    C.
    In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:

    quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,

    Cic. Marcell. 26:

    quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,

    great or noble, id. Imp. Pomp. 37:

    omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,

    id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:

    convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,

    id. Phil. 3, 20:

    hoc studium parvi properemus et ampli,

    small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:

    amplis doctoribus instructus,

    Tac. A. 14, 52:

    sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,

    Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:

    cum est aliquid amplius,

    Cic. Marcell. 26:

    ampliores ordines,

    Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:

    nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    quid amplius facitis?

    Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:

    ex amplissimo genere nubere,

    Cic. Cael. 34:

    amplissimo genere natus,

    Caes. B. G. 4, 12:

    genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,

    Cic. Phil. 13, 12:

    amplissimos patruos habere,

    id. Sex. Rosc. 147:

    amplissima civitas,

    id. Verr. 5, 122:

    apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,

    id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:

    mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,

    id. Imp. Pomp. 1:

    non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,

    id. Sest. 5:

    licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    amplissimis operibus increscere,

    id. ib. 8, 4, 3:

    honores in amplissimo consilio collocare,

    Cic. Sen. 2:

    amplissimi orbis terrae consilii principes,

    id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:

    promotus ad amplissimas procurationes,

    Plin. Ep. 7, 31, 3:

    praeter honores amplissimos cognomenque etc.,

    Plin. 7, 44, 45, § 142:

    spes amplissimae dignitatis,

    Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—
    D.
    Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:

    is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,

    Cic. Sex. Rosc. 83:

    homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,

    id. Mur. 8:

    P. Africanus rebus gestis amplissimus,

    id. Caecin. 69:

    ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,

    id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:

    Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,

    id. Imp. Pomp. 63:

    vir amplissimus ejus civitatis,

    id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:

    exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,

    id. Deiot. 5, 14:

    cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),

    id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:

    in quo consilio amplissimi viri judicarent,

    id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:

    comitatus virorum amplissimorum,

    id. Sull. 9:

    viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,

    id. Verr. 3, 18:

    ordinis amplissimi esse,

    Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:

    cives amplissimos legare,

    Cic. Balb. 42:

    hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,

    id. Verr. 3, 96:

    amplissimus honos, i. e. consulatus,

    id. Rep. 1, 6; so,

    amplissimo praeditus magistratu,

    Suet. Aug. 26:

    amplissimus ordo, i. e. senatorius,

    Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:

    amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,

    id. Vesp. 9:

    amplissimum collegium decemvirale,

    Cic. Verr. 2, 4, 49:

    an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,

    id. Cat. 1, 3:

    amplissimum sacerdotium,

    id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:

    sacerdotium amplissimum,

    id. Verr. 2, 127.—
    E.
    As rhet. epithet:

    amplus orator,

    one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:

    herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,

    grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:

    amplius compositionis genus,

    more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.
    I.
    Lit.
    a.
    Form amplĭter:

    benigne ei largi atque ampliter,

    Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

    aptate munde atque ampliter convivium,

    Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:

    extructam ampliter mensam,

    Lucil. 13, 7 Mull.:

    opsonato ampliter,

    Plaut. Cas. 2, 8, 65:

    adpositum est ampliter,

    id. Mil. 3, 1, 163:

    acceptus hilare atque ampliter,

    id. Merc. prol. 98:

    modeste melius facere sumptum quam ampliter,

    id. Stich. 5, 4, 10:

    parum (digitulos) immersisti ampliter,

    not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—
    b.
    Form amplē:

    exornat ample magnificeque triclinium,

    Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med. —
    II.
    Trop., fully, handsomely.
    a.
    Form amplĭter:

    ampliter dicere,

    fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:

    laudare ampliter,

    id. 2, 6, 11.—
    b.
    Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,

    elate ampleque loqui,

    id. Tusc. 5, 9, 24:

    satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,

    full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.
    a.
    In gen.:

    deliberatum est non tacere [me] amplius,

    Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:

    otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,

    Plaut. Truc. 4, 4, 18:

    cui amplius male faxim,

    id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:

    etiam faxo amabit (eam) amplius,

    id. Men. 5, 2, 40:

    multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,

    id. ib. 5, 2, 49:

    quo populum servare potissit amplius,

    Lucil. 1, 15 Mull.:

    At ego amplius dico,

    Cic. Verr. 2, 26:

    amplius posse,

    Sall. J. 69, 2:

    armis amplius valere,

    id. ib. 111, 1:

    si lamentetur miser amplius aequo,

    Lucr. 3, 953:

    tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?

    besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:

    Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,

    Ter. Heaut. 1, 2, 11:

    in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,

    Sall. J. 44, 5:

    felices ter et amplius,

    Hor. C. 1, 13, 17:

    binas aut amplius domos continuare,

    Sall. C. 20, 11:

    ter nec amplius,

    Suet. Caes. 25:

    cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),

    Quint. 12, 11, 24:

    multa promi amplius possunt,

    Plin. 2, 17, 15, § 77:

    si studere amplius possum,

    Quint. 6, prooem. 4:

    auram communem amplius haurire potui?

    id. 6, prooem. 12:

    sagum, quod amplius est,

    Vulg. Exod. 26, 12.—
    b.
    And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.
    (α).
    With quid, etc.:

    Quid faciam amplius?

    Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:

    quid dicam amplius?

    Quint. 8, 4, 7:

    quid a me amplius dicendum putatis?

    Cic. Verr. 3, 60:

    quid quaeris amplius?

    id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:

    quid vultis amplius?

    id. Mil. 35:

    quid amplius vis?

    Hor. Epod. 17, 30:

    quid exspectatis amplius?

    Cic. Verr. 2, 174:

    quid amplius exspectabo,

    Vulg. 4 Reg. 6, 33:

    quid loquar amplius de hoc homine?

    Cic. Caecin. 25:

    quid amplius laboremus?

    Quint. 8, prooem. 31:

    quid habet amplius homo?

    Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:

    quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,

    Plaut. As. 3, 3, 134:

    quid amplius debeam optare?

    Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:

    quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?

    more than this, id. And. 1, 1, 4:

    Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,

    Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:

    si quid amplius scit,

    Plaut. Rud. 2, 2, 23:

    si quid ego addidero amplius,

    id. Trin. 4, 2, 13:

    si amplius aliquid gloriatus fuero,

    Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:

    hoc amplius si quid poteris,

    any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:

    de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,

    id. 1, 1, 8:

    Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,

    Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:

    his amplius apud eundem (est) etc.,

    Quint. 9, 3, 15;

    so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,

    Suet. Calig. 15:

    quaeris quid potuerit amplius adsequi,

    Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:

    quare jam te cur amplius excrucies?

    Cat. 76, 10.—
    (β).
    With nihil, etc.:

    habet nihil amplius quam lutum,

    Lucil. 9, 46 Mull.:

    nihil habui amplius, quod praeciperem,

    Quint. 7, 1, 64:

    nihil enim dixit amplius,

    Cic. Deiot. 21:

    Nihil dico amplius: causa dicta est,

    I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:

    nihil amplius dico, nisi me etc.,

    id. Planc. 96:

    nihil amplius dicam quam victoriam etc.,

    id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:

    vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,

    Plaut. As. 1, 3, 51:

    si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,

    Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):

    Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,

    id. Marcell. 6, 17:

    amplius nihil respondit,

    Vulg. Marc. 15, 5:

    nihil amplius addens,

    ib. Deut. 5, 22:

    nihil noverunt amplius,

    ib. Eccl. 9, 5:

    nihil amplius optet,

    Hor. Ep. 1, 2, 46:

    nihil amplius potes,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    amplius quod desideres, nihil erit,

    this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:

    nil amplius oro, nisi ut etc.,

    Hor. S. 2, 6, 4:

    ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,

    Suet. Aug. 2:

    si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,

    Lucil. 1, 33 Mull.:

    non luctabor tecum, Crasse, amplius,

    Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:

    verbum non amplius addam,

    Hor. S. 1, 1, 121:

    non amplius me objurgabis,

    Quint. 5, 10, 47:

    non amplius posse,

    Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:

    non habent amplius quid faciant,

    Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:

    amplius illa jam non inveniet,

    ib. Apoc. 18, 14:

    studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,

    Tac. Or. 5:

    extra me non est alia amplius,

    Vulg. Soph. 2, 15:

    neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,

    Plaut. Rud. 1, 5, 21:

    neque va dari amplius neque etc.,

    Cic. Quinct. 23:

    nec jam amplius ullae Adparent terrae,

    Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:

    nec irascar amplius,

    Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:

    ne amplius dona petas,

    Cat. 68, 14:

    urere ne possit calor amplius aridus artus,

    Lucr. 4, 874;

    ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

    Caes. B. G. 1, 43:

    ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,

    Suet. Gram. 17:

    ne amplius morando Scaurum incenderet,

    Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;

    3, 82, 17: ne amplius divulgetur,

    Vulg. Act. 4, 17:

    ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,

    ib. Deut. 17, 16:

    nolite amplius accipere pecuniam,

    ib. 4 Reg. 12, 7.—
    (γ).
    With nemo:

    cur non restipulatur neminem amplius petiturum?

    Cic. Q. Rosc. 12, 36:

    cum amplius nemo occurreret,

    nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,

    neminem amplius viderunt,

    Vulg. Marc. 9, 7:

    nemo emet amplius,

    no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—
    c.
    With numerals and numeral forms.
    (α).
    Without quam:

    amplius horam suffixum in cruce me memini esse,

    Cat. 69, 3:

    horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,

    Cic. Verr. 4, 95:

    amplius annos triginta tribunus fuerat,

    Sall. C. 59, 6:

    me non amplius novem annos nato,

    Nep. Hann. 2, 3:

    per annos amplius quadraginta,

    Suet. Aug. 72; 32:

    quid si tandem amplius triennium est?

    Cic. Q. Rosc. 8:

    Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,

    Verg. A. 1, 683:

    inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,

    Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:

    reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,

    id. ib. 1, 28;

    2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,

    Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:

    huic paulo amplius tertiam partem denegem?

    id. ib. 5, 7, 3:

    cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,

    Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:

    victi amplius ducenti ceciderunt,

    Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:

    ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,

    Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:

    qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,

    Cic. Fl. 63:

    pugnatum duas amplius horas,

    Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:

    duo haud amplius milia peditum effugerunt,

    id. 28, 2:

    decem amplius versus perdidimus,

    Plin. Ep. 3, 5, 12:

    tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,

    Verg. E. 3, 105.—
    (β).
    With the comp. abl. (rare but class.):

    cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,

    Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:

    pugnatum amplius duabus horis est,

    Liv. 27, 12:

    neque triennio amplius supervixit,

    Suet. Caes. 89:

    uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,

    Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;

    6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,

    Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:

    est ab capite paulo amplius mille passibus locus,

    Plin. Ep. 10, 90, 1:

    ab Capsa non amplius duum milium intervallo,

    Sall. J. 91, 3:

    (Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,

    id. C. 56, 2; so,

    denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,

    id. J. 80, 7.—

    And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,

    Sall. J. 105, 3:

    oppidum non amplius mille passuum abesse,

    id. ib. 68, 3.—
    (γ).
    With quam (postAug. and eccl.):

    non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,

    Suet. Aug. 78:

    nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,

    id. ib. 17:

    Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,

    id. Tib. 51:

    demoratus dies non amplius quam octo aut decem,

    Vulg. Act. 25, 6:

    ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,

    Plin. Ep. 5, 19:

    ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,

    Tac. A. 3, 21:

    haud amplius quam ducentos misit,

    id. ib. 14, 32:

    insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,

    Vulg. Act. 23, 21.—
    d. (α).
    Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:

    Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,

    Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.

    also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,

    Cic. Brut. 22, 86:

    antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,

    id. Verr. 2, 1, 26:

    ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,

    id. ib. 2, 1, 29.—

    And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,

    Ter. Phorm. 2, 4, 17.—
    (β).
    Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:

    quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?

    Cic. Rosc. Com. 12, 35:

    Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,

    id. Brut. 5, 18:

    sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,

    id. Fam. 13, 28 A:

    quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,

    id. Att. 1, 8, 1.—
    (γ).
    Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:

    Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,

    Cic. Phil. 12, 21, 50:

    cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,

    id. ad Brut. 1, 5, 1;

    so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,

    id. Q. N. 3, 15, 1.—
    (δ).
    To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:

    nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,

    Cic. Verr. 5, 49, 128;

    (res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,

    id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:

    excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?

    Ov. M. 9, 148.
    ► The form amplius has the ambiguity of the Engl.
    word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;

    as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

    Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.
    I.
    Lit., very largely, most abundantly:

    ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,

    in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:

    duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,

    Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—
    II.
    Fig., most generously, most handsomely:

    qui amplissime de salute mea decreverint,

    Cic. Dom. 44:

    amplissime laudare,

    in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:

    honores amplissime gessit,

    Cic. Verr. 2, 112:

    pater cum amplissime ex praetura triumphasset,

    with the greatest pomp, id. Mur. 15:

    placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,

    should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

    Lewis & Short latin dictionary > amplissime

  • 17 amplus

    amplus, a, um, adj. [some regard this as a shortened form of anapleôs, = filled up, full; others, as for ambulus from amb-, rounded out, as superus from super, etc.; v. Doed. Syn. II. p. 113; but perh. it is better to form it from am- and -plus, akin to -pleo, plenus, q. v. Pott], thus pr., full all round; hence, great, large. —In space, of large extent, great, large, wide, ample, spacious (the forms amplus and amplior are very rare in the ante-class. per., and rare in all periods. Amplius is com. in the ante-class., freq. in the class., and very freq. in the post-class. per., the Vulg. rarely using the other forms, but using this 121 times. Amplissimus belongs to prose, and is scarcely used before Cicero, with whom it was a very favorite word. It was also used by Plin. Maj. and Min., but never by Tac., Sall. (in his genuine works), nor the Vulg. Catullus used only the form amplius, and Prop. only amplus, while Tib. and Pers. never used this word in any form. Ampliter is found mostly in Plaut.; and ample and amplissime are used a few times by Cic. and by writers that followed him; syn.: magnus, ingens, latus, late patens, spatiosus, laxus).
    I.
    Lit.:

    amplus et spectu protervo ferox,

    Pac. Trag. Rel. p. 94 Rib.:

    qui (Pluto) ter amplum Geryonen compescit unda,

    Hor. C. 2, 14, 7:

    ampla domus dedecori domino fit, si est in ea solitudo,

    Cic. Off. 1, 39, 139; so Verg. A. 2, 310:

    admodum amplum et excelsum signum,

    Cic. Verr. 4, 74:

    collis castris parum amplus,

    Sall. J. 98, 3:

    porticibus in amplis,

    Verg. A. 3, 353:

    per amplum mittimur Elysium,

    id. ib. 6, 743:

    vocemque per ampla volutant Atria,

    id. ib. 1, 725:

    nil vulva pulchrius ampla,

    Hor. Ep. 1, 15, 41:

    amplae aures,

    Plin. 11, 52, 114, § 274:

    milium amplum grano,

    id. 18, 7, 10, § 55:

    cubiculum amplum,

    Plin. Ep. 2, 17, 6:

    baptisterium amplum atque opacum,

    id. ib. 5, 6, 25.— Comp.:

    quanto est res amplior,

    Lucr. 2, 1133:

    Amplior Urgo et Capraria,

    Plin. 3, 6, 12, § 81:

    avis paulo amplior passere,

    id. 10, 32, 47, § 89:

    amplior specie mortali,

    Suet. Aug. 94; id. Caes. 76 (for the neutr. amplius, v. infra).— Sup.:

    amplissima curia... gymnasium amplissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 53:

    urbs amplissima atque ornatissima,

    id. Agr. 2, 76:

    amplissimum peristylum,

    id. Dom. 116:

    (candelabrum) ad amplissimi templi ornatum esse factum,

    id. Verr. 4, 65:

    mons Italiae amplissimus,

    Plin. 3, 5, 7, § 48:

    amplissimum flumen,

    Plin. Ep. 8, 8, 3:

    amplissimus lacus,

    id. ib. 10, 41, 2:

    amplissima insula,

    Plin. 6, 20, 23, § 71:

    amplissimi horti,

    Plin. Ep. 8, 18, 11:

    amplissima arborum,

    Plin. 16, 39, 76, § 200:

    est (topazon) amplissima gemmarum,

    id. 37, 8, 32, § 109:

    amplissimum cubiculum,

    Plin. Ep. 5, 6, 23.—
    B.
    Transf., great, abundant, ample, much, long:

    bono atque amplo lucro,

    Plaut. Am. prol. 6 and Ep. 2, 2, 117:

    pabula miseris mortalibus ampla,

    Lucr. 5, 944:

    ampla civitas,

    Cic. Verr. 4, 81; 4, 96:

    civitas ampla atque florens,

    Caes. B. G. 4, 3:

    gens ampla,

    Plin. 5, 30, 33, § 125:

    amplae copiae,

    Caes. B. G. 5, 19:

    ampla manus militum,

    Liv. Epit. 1, 4, 9:

    pecuaria res ampla,

    Cic. Quinct. 12:

    res familiaris ampla,

    id. Phil. 13, 8:

    (res) ampla,

    Sall. H. Fragm. 3, 82, 20 Kritz:

    patrimonium amplum et copiosum,

    Cic. Sex. Rosc. 6; id. Dom. 146: id. Phil. 2, 67:

    amplae divitiae,

    Hor. S. 2, 2, 101:

    esse patri ejus amplas facultates,

    Plin. Ep. 1, 14, 9:

    in amplis opibus heres,

    Plin. 9, 36, 59, § 122.— Comp.:

    amplior numerus,

    Cic. Mil. 57; Sall. J. 105, 3; Tac. A. 14, 53:

    ampliores aquae,

    Plin. 5, 9, 10, § 58:

    amplior exercitus,

    Sall. J. 54, 3; Suet. Vesp. 4:

    commeatus spe amplior,

    Sall. J. 75, 8:

    amplior pecunia, Auct. B. Alex. 56: pecunia amplior,

    Plin. Ep. 3, 11, 2:

    pretia ampliora,

    Plin. 10, 29, 43, § 84:

    omnia longe ampliora invenire quam etc.,

    Plin. Ep. 1, 14, 10:

    ampliores noctes,

    Plin. 18, 26, 63, § 232:

    ut ampliori tempore maneret,

    Vulg. Act. 18, 20.— Sup.:

    peditatus copiae amplissimae e Gallia,

    Cic. Font. 8:

    exercitus amplissimus,

    Plin. Ep. 2, 13, 2; 9, 13, 11:

    amplissima pecunia,

    Cic. Rosc. Am. 31:

    amplissimae fortunae,

    id. Verr. 2, 5, 8; id. Quinct. 49; id. Phil. 10, 4:

    amplissimae patrimonii copiae,

    id. Fl. 89:

    amplissimas summas emptionibus occupare,

    Plin. Ep. 8, 2, 3:

    opes amplissimae,

    id. ib. 8, 18, 4:

    amplissima dies horarum quindecim etc.,

    the longest day, Plin. 6, 34, 39, § 218.—Also subst. in comp. neutr. (v. amplius, adv. infra), more:

    ut quirem exaudire amplius,

    Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

    si vis amplius dari, Dabitur,

    Plaut. Trin. 2, 1, 18:

    jam amplius orat,

    id. ib. 2, 1, 19:

    daturus non sum amplius,

    Cic. Verr. 2, 2, 29:

    non complectar in his libris amplius quam quod etc.,

    id. de Or. 1, 6, 22:

    tantum adfero quantum ipse optat, atque etiam amplius,

    Plaut. Capt. 4, 1, 10:

    ni amplius etiam, quod ebibit,

    id. Trin. 2, 1, 20: Ph. Etiamne amplius? Th. Nil, Ter. Eun. 1, 2, 63: Tr. Dimidium Volo ut dicas. Gr. Immo hercle etiam amplius, Plaut. Rud. 4, 3, 21: Th. Nempe octoginta debentur huic minae? Tr. Haud nummo amplius, id. Most. 3, 3, 16:

    etiam amplius illam adparare condecet,

    Turp. Com. Rel. p. 100 Rib.:

    hoc onere suscepto amplexus animo sum aliquanto amplius,

    Cic. Verr. 2, 1:

    si sit opus liquidi non amplius urna,

    Hor. S. 1, 1, 54:

    omnis numerus amplius octingentis milibus explebat,

    Vell. 2, 110, 3:

    Segestanis imponebat aliquanto amplius quam etc.,

    Cic. Verr. 4, 76:

    illa corona contentus Thrasybulus neque amplius requisivit,

    Nep. Thras. 4, 3:

    amplius possidere,

    Plin. 18, 4, 3, § 17:

    Ille imperio ei reddito haud amplius, quam ut duo ex tribus filiis secum militarent, exegit,

    Curt. 8, 4, 21:

    dedit quantum maximum potuit, daturus amplius, si potuisset,

    Plin. Ep. 3, 21, 6:

    cum hoc amplius praestet, quod etc.,

    id. ib. 7, 25, 1.—Also with part. gen., more of, a greater quantity or number of:

    gaudeo tibi liberorum esse amplius,

    Plaut. Cist. 5, 4:

    te amplius bibisse praedicet loti,

    Cat. 39, 21:

    amplius frumenti auferre,

    Cic. Verr. 3, 49:

    expensum est auri viginti paulo amplius,

    id. Fl. 6, 8:

    amplius negotii contrahi,

    id. Cat. 4, 9:

    si amplius obsidum vellet,

    Caes. B. G. 6, 9, ubi v. Herz.:

    quanto ejus amplius processerat temporis,

    id. B. C. 3, 25.—
    II.
    Fig.
    A.
    Of internal power or force, great, strong, violent, impetuous:

    pro viribus amplis,

    Lucr. 5, 1174:

    amplae vires peditum,

    Plin. 6, 20, 23, § 75;

    ampla nepotum Spes,

    Prop. 4, 22, 41:

    poena sera, sed ampla,

    full, strict, id. 4, 5, 32. — Comp.:

    haec irae factae essent multo ampliores,

    Ter. Hec. 3, 1, 9:

    si forte morbus amplior factus siet, i. e. gravior,

    id. ib. 3, 1, 50:

    amplior metus,

    Cic. Clu. 128:

    amplior potentia feris,

    Plin. 28, 10, 42, § 153:

    ampliorem dicendi facultatem consequi,

    Quint. 2, 3, 4:

    amplior eoque acrior impetus,

    Flor. 4, 2, 66:

    spes amplior,

    Sall. J. 105, 4:

    amplius accipietis judicium,

    severer, Vulg. Matt. 23, 14:

    amplior auctoritas,

    Plin. 37, 3, 12, § 47:

    amplior virtus,

    higher merit, Quint. 8, 3, 83:

    idem aut amplior cultus (dei),

    Plin. 28, 2, 4, § 18:

    amplior est quaestio,

    Quint. 3, 5, 8:

    ampliora verba,

    of larger meaning, id. 8, 4, 2: scientia intellegentiaque ac sapientia ampliores inventae sunt in te, Vulg. Dan. 5, 14:

    quo legatis animus amplior esset,

    Sall. C. 40, 6; 59, 1:

    spiritus amplior,

    Vulg. Dan. 5, 12; 6, 3.— Sup.:

    (honos) pro amplissimis meritis redditur,

    Cic. Phil. 5, 41:

    cujus sideris (Caniculae) effectus amplissimi in terra sentiuntur,

    very violent, Plin. 2, 40, 40, § 107:

    amplissima spes,

    Suet. Caes. 7:

    his finis cognitionis amplissimae,

    most important trial, Plin. Ep. 2, 11, 23.—
    B.
    Of external splendor, great, handsome, magnificent, splendid, glorious:

    illis ampla satis forma, pudicitia,

    great enough, Prop. 1, 2, 24:

    haec ampla sunt, haec divina,

    Cic. Sest. 102; id. Arch. 23:

    res gestae satis amplae,

    Sall. C. 8, 2:

    cur parum amplis adfecerit praemiis,

    Cic. Mil. 57:

    ampla quidem, sed pro ingentibus meritis praemia acceperunt,

    Tac. A. 14, 53:

    amplum in modum praemia ostentare,

    Aur. Vict. Caes. 26, 6:

    amplis honoribus usi,

    Sall. J. 25, 4:

    amplis honoribus auctos,

    Hor. S. 1, 6, 11.—Sometimes in mal. part. or ironically:

    amplam occasionem calumniae nactus,

    a fine opportunity, Cic. Verr. 2, 61:

    spolia ampla refertis Tuque puerque tuus,

    glorious spoils, Verg. A. 4, 93.— Comp.:

    ne ullum munus aedilitatis amplius aut gratius populo esse possit,

    Cic. Verr. 2, 1, 5; id. Mur. 37:

    praemiis ad perdiscendum amplioribus commoveri,

    id. de Or. 1, 4, 13:

    alicui ampliorem laudem tribuere,

    id. Sest. 27:

    in aliqua re esse laudem ampliorem,

    id. Marcell. 4:

    corporis membris plus dedit, id amplius atque augustius ratus (Zeuxis),

    Quint. 12, 10, 5:

    ut Augustus vocaretur ampliore cognomine,

    Suet. Aug. 7.— Subst.:

    in potestatibus eo modo agitabat, ut ampliore, quam gerebat, dignus haberetur,

    of something greater, Sall. J. 63, 5.— Sup.:

    ut consules monumentum quam amplissimum faciundum curent,

    Cic. Phil. 14, 38; 14, 31; id. Verr. 4, 82:

    hoc munus aedilitatis amplissimum,

    id. ib. 1, 12, 36; Aur. Vict. Vir. Ill. 1, 74:

    alicui amplissimas potestates dare,

    Cic. Agr. 2, 31:

    insignibus amplissimis ornatus,

    id. ib. 2, 101:

    dona amplissima conferre,

    Plin. 18, 3, 3, § 9:

    praemia legatis dedistis amplissima,

    Cic. Cat. 4, 5; id. Phil. 2, 32:

    spe amplissimorum praemiorum adduci,

    id. Mil. 5; id. de Or. 1, 5, 16:

    velut praemium quoddam amplissimum longi laboris,

    Quint. 10, 7, 1:

    munera amplissima mittere,

    Caes. B. G. 1, 43:

    vestris beneficiis amplissimis adfectus,

    Cic. Imp. Pomp. 51; id. Dom. 98:

    laudi amplissimae lauream concedere,

    id. Pis. 74:

    laudibus amplissimis adficere,

    id. Phil. 7, 11:

    amplissimam gloriam consequi,

    id. Prov. Cons. 39:

    ut eum amplissimo regis honore et nomine adfeceris,

    id. Deiot. 14:

    amplissimis aliquem efferre honoribus,

    Aur. Vict. Epit. 17, 3:

    amplissimis uti honoribus,

    Cic. Fl. 45:

    amplissimos honores adipisci,

    id. Verr. 5, 181:

    honores adsequi amplissimos,

    id. Mil. 81:

    aliquem ad honores amplissimos perducere,

    id. Am. 20, 73:

    meus labor fructum est amplissimum consecutus,

    id. Imp. Pomp 2:

    mihi gratiae verbis amplissimis aguntur,

    in the handsomest termis, id. Cat. 3, 14; id. Phil. 2, 13; id. Quir. 15:

    ei amplissimis verbis gratias egimus,

    id. Phil. 1, 3:

    provincia Gallia merito ornatur verbis amplissimis ab senatu,

    id. ib. 4, 9:

    amplissimis verbis conlaudatus,

    Suet. Caes. 16:

    amplissimo populi senatusque judicio exercitus habuistis,

    Cic. Agr. 1, 12; id. Fl. 5; id. Dom. 86; id. Planc. 93:

    de meo consulatu amplissima atque ornatissima decreta fecerunt,

    id. Dom. 74:

    quam universi populi, illius gentis, amplissimum testimonium (said of Cic.),

    Plin. 7, 30, 31, § 116.—
    C.
    In respect of the opinion of others, esteemed, renowned, etc.:

    quicquid est, quamvis amplum sit, id est parum tum cum est aliquid amplius,

    Cic. Marcell. 26:

    quid hunc hominem magnum aut amplum de re publica cogitare (putare possumus), qui etc.,

    great or noble, id. Imp. Pomp. 37:

    omnia, quae vobis cara atque ampla sunt,

    id. Agr. 2, 9; id. Arch. 23:

    convenerunt corrogati et quidem ampli quidam homines,

    id. Phil. 3, 20:

    hoc studium parvi properemus et ampli,

    small and great, Hor. Ep. 1, 3, 28:

    amplis doctoribus instructus,

    Tac. A. 14, 52:

    sin autem sunt amplae et honestae familiae plebeiae,

    Cic. Mur. 7, 15.— Comp.:

    cum est aliquid amplius,

    Cic. Marcell. 26:

    ampliores ordines,

    Caes. B. C. 1, 77, where Dinter reads priores: quo (ingenio) neque melius neque amplius aliud in natura mortalium est, [p. 112] Sall. J. 2, 4:

    nihil amplius potes (tribuere) amicitia tua,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    quid amplius facitis?

    Vulg. Matt. 5, 47.— Sup.:

    ex amplissimo genere nubere,

    Cic. Cael. 34:

    amplissimo genere natus,

    Caes. B. G. 4, 12:

    genere copiisque amplissimus, id. ib 6, 15: quam (familiam) vidit amplissimam,

    Cic. Phil. 13, 12:

    amplissimos patruos habere,

    id. Sex. Rosc. 147:

    amplissima civitas,

    id. Verr. 5, 122:

    apud illos Fabiorum nomen est amplissimum,

    id. Font. 36; id. Caecin. 104; id. Verr. 3, 96; id. Deiot. 14:

    mihi hic locus ad agendum amplissimus est visus,

    id. Imp. Pomp. 1:

    non adgrediar ad illa maxima atque amplissima prius quam etc.,

    id. Sest. 5:

    licet tribuas ei quantum amplissimum potes, nihil tamen amplius potes amicitia tua,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    amplissimis operibus increscere,

    id. ib. 8, 4, 3:

    honores in amplissimo consilio collocare,

    Cic. Sen. 2:

    amplissimi orbis terrae consilii principes,

    id. Phil. 3, 34: honoris amplissimi puto esse accusare improbos, I esteem it to be the greatest honor, etc., id. Div. in Caecil. 70:

    promotus ad amplissimas procurationes,

    Plin. Ep. 7, 31, 3:

    praeter honores amplissimos cognomenque etc.,

    Plin. 7, 44, 45, § 142:

    spes amplissimae dignitatis,

    Cic. Agr. 2, 49; id. Sen. 19, 68; Suet. Vit. 2.—
    D.
    Hence, amplissimus (almost always thus in sup.) as a title for persons holding great and honored offices, as consul, senator, etc., or as an honorable epithet of the office itself or the body of officers, distinguished, very distinguished, honorable, right honorable, most honorable, etc.:

    is mihi videtur amplissimus, qui sua virtute in altiorem locum pervenit,

    Cic. Sex. Rosc. 83:

    homo et suis et populi Romani ornamentis amplissimus,

    id. Mur. 8:

    P. Africanus rebus gestis amplissimus,

    id. Caecin. 69:

    ut homines amplissimi testimonium de sua re non dicerent,

    id. Sex. Rosc. 102; id. Clu. 197:

    Q. Catuli atque ceterorum amplissimorum hominum auctoritas,

    id. Imp. Pomp. 63:

    vir amplissimus ejus civitatis,

    id. Verr. 4, 17; id. Fl. 32:

    exercitum Cn. Domitii, amplissimi viri, sustentavit,

    id. Deiot. 5, 14:

    cum habeas amplissimi viri religionem (of L. Lucullus),

    id. Arch. 4, 8; id. Lig. 22:

    in quo consilio amplissimi viri judicarent,

    id. Mil. 5; id. Balb. 1; id. Dom. 2:

    comitatus virorum amplissimorum,

    id. Sull. 9:

    viros primarios atque amplissimos civitatis in consilium advocare,

    id. Verr. 3, 18:

    ordinis amplissimi esse,

    Aur. Vict. Caes. 13, 1; 37, 6:

    cives amplissimos legare,

    Cic. Balb. 42:

    hoc amplissimum nomen, i. e. senatorium,

    id. Verr. 3, 96:

    amplissimus honos, i. e. consulatus,

    id. Rep. 1, 6; so,

    amplissimo praeditus magistratu,

    Suet. Aug. 26:

    amplissimus ordo, i. e. senatorius,

    Plin. Ep. 10, 3; Suet. Calig. 49:

    amplissimi ordines, i. e. senatus et equites,

    id. Vesp. 9:

    amplissimum collegium decemvirale,

    Cic. Verr. 2, 4, 49:

    an vero vir amplissimus, P. Scipio, pontifex maximus, etc.,

    id. Cat. 1, 3:

    amplissimum sacerdotium,

    id. Verr. 2, 126; id. Phil. 13, 8:

    sacerdotium amplissimum,

    id. Verr. 2, 127.—
    E.
    As rhet. epithet:

    amplus orator,

    one that speaks richly and with dignity, Cic. Or. 9; id. Brut. 68:

    herous (pes), qui est idem dactylus Aristoteli amplior, iambus humanior videatur,

    grander, more stately, Quint. 9, 4, 88:

    amplius compositionis genus,

    more copious style, id. 9, 4, 129.— Adv. (on the extent of the use of the different forms of the adverb, v. supra init.), largely, abundantly, copiously.
    I.
    Lit.
    a.
    Form amplĭter:

    benigne ei largi atque ampliter,

    Att. Trag. Rel. p. 173 Rib.:

    aptate munde atque ampliter convivium,

    Pomp. Com. Rel. p. 234 Rib.:

    extructam ampliter mensam,

    Lucil. 13, 7 Mull.:

    opsonato ampliter,

    Plaut. Cas. 2, 8, 65:

    adpositum est ampliter,

    id. Mil. 3, 1, 163:

    acceptus hilare atque ampliter,

    id. Merc. prol. 98:

    modeste melius facere sumptum quam ampliter,

    id. Stich. 5, 4, 10:

    parum (digitulos) immersisti ampliter,

    not deep enough, id. Bacch. 4, 4, 26.—
    b.
    Form amplē:

    exornat ample magnificeque triclinium,

    Cic. Verr. 4, 62: qui ample valetudinarios nutriunt, in great numbers (v. the context), Cels. praef. med. —
    II.
    Trop., fully, handsomely.
    a.
    Form amplĭter:

    ampliter dicere,

    fully, particularly, Gell. 10, 3, 4:

    laudare ampliter,

    id. 2, 6, 11.—
    b.
    Form amplē: duo genera sunt: unum attenuate presseque, alterum sublate ampleque dicentium, with great fulness, richly (v. amplus, II. E.), Cic. Brut. 55, 201; so,

    elate ampleque loqui,

    id. Tusc. 5, 9, 24:

    satis ample sonabant in Pompeiani nominis locum Cato et Scipio,

    full grandly filled the place of, Flor. 4, 2, 65.— Comp.: amplĭus, more, longer, further, besides (syn.: ultra, praeterea); of time, number, and action (while plus denotes more in quantity, measure, etc.; magis, more, in the comparison of quality, and sometimes of action; and potius, rather, the choice between different objects or acts), constr. absol., with comp. abl., and, in the case of numerals, like minus, plus, propius, q. v., without quam with the nom., acc., or gen., or rarely with the abl. comp., or with quam, but chiefly in the post-Aug. per.; cf. Zumpt, § 485; Madv. § 305; Roby, § 1273; Herz. ad Caes. B. G. 4, 12; and Draeger, Hist. Synt. I. p. 521 sq.
    a.
    In gen.:

    deliberatum est non tacere [me] amplius,

    Afran. Com. Rel. p. 199 Rib.:

    otium ubi erit, de istis rebus tum amplius tecum loquar,

    Plaut. Truc. 4, 4, 18:

    cui amplius male faxim,

    id. Aul. 3, 2, 6: De. Etiam? Li. Amplius, id. As. 1, 1, 29: Ar. Vale. Ph. Aliquanto amplius valerem, si hic maneres, id. ib. 3, 3, 2:

    etiam faxo amabit (eam) amplius,

    id. Men. 5, 2, 40:

    multo tanto illum accusabo, quam te accusavi, amplius,

    id. ib. 5, 2, 49:

    quo populum servare potissit amplius,

    Lucil. 1, 15 Mull.:

    At ego amplius dico,

    Cic. Verr. 2, 26:

    amplius posse,

    Sall. J. 69, 2:

    armis amplius valere,

    id. ib. 111, 1:

    si lamentetur miser amplius aequo,

    Lucr. 3, 953:

    tribus vobis opsonatumst an opsono amplius Tibi et parasito et mulieri?

    besides, Plaut. Men. 2, 2, 45:

    Quam vellem invitatum, ut nobiscum esset amplius,

    Ter. Heaut. 1, 2, 11:

    in illo exercitu cuncta (probra) fuere et alia amplius,

    Sall. J. 44, 5:

    felices ter et amplius,

    Hor. C. 1, 13, 17:

    binas aut amplius domos continuare,

    Sall. C. 20, 11:

    ter nec amplius,

    Suet. Caes. 25:

    cum non solum de his scripserit, sed amplius praecepta (reliquerit),

    Quint. 12, 11, 24:

    multa promi amplius possunt,

    Plin. 2, 17, 15, § 77:

    si studere amplius possum,

    Quint. 6, prooem. 4:

    auram communem amplius haurire potui?

    id. 6, prooem. 12:

    sagum, quod amplius est,

    Vulg. Exod. 26, 12.—
    b.
    And so very often with the pron. quid, etc.; with the negatives nihil, non, neque, nec, ne; and sometimes with nemo and haud.
    (α).
    With quid, etc.:

    Quid faciam amplius?

    Ter. Ad. 4, 7, 14, and Cic. Har. Resp. 42:

    quid dicam amplius?

    Quint. 8, 4, 7:

    quid a me amplius dicendum putatis?

    Cic. Verr. 3, 60:

    quid quaeris amplius?

    id. Sex. Rosc. 145; id. Dom. 41; id. Verr. 2, 191:

    quid vultis amplius?

    id. Mil. 35:

    quid amplius vis?

    Hor. Epod. 17, 30:

    quid exspectatis amplius?

    Cic. Verr. 2, 174:

    quid amplius exspectabo,

    Vulg. 4 Reg. 6, 33:

    quid loquar amplius de hoc homine?

    Cic. Caecin. 25:

    quid amplius laboremus?

    Quint. 8, prooem. 31:

    quid habet amplius homo?

    Vulg. Eccl. 1, 3; 6, 8:

    quid ego aliud exoptem amplius, nisi etc.,

    Plaut. As. 3, 3, 134:

    quid amplius debeam optare?

    Quint. 4, 1, 51: Lo. Numquid amplius? Ly. Tantum est, Plaut. Merc. 2, 2, 11; Ter. And. 2, 1, 25: De. An quid est etiam amplius? He. Vero amplius, id. Ad. 3, 4, 22:

    quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius?

    more than this, id. And. 1, 1, 4:

    Etenim quid est, Catilina, quod jam amplius exspectes, si etc.,

    Cic. Cat. 1, 3, 6; id. Sull. 90:

    si quid amplius scit,

    Plaut. Rud. 2, 2, 23:

    si quid ego addidero amplius,

    id. Trin. 4, 2, 13:

    si amplius aliquid gloriatus fuero,

    Vulg. 2 Cor. 10, 8.—And often hoc amplius, where hoc is commonly an abl., but sometimes may be regarded as a nom. or an acc.:

    hoc amplius si quid poteris,

    any thing beyond this, Cic. de Or. 1, 10, 44: et hoc amplius (additur), quod etc., and this further, that etc., id. Sull. 44; so Quint. 5, 13, 36:

    de paedagogis hoc amplius, ut aut sint etc.,

    id. 1, 1, 8:

    Mario urbe Italiaque interdicendum, Marciano hoc amplius, Africa,

    Plin. Ep. 2, 11, 19; Quint. 1, 5, 50; 1, 5, 55; sometimes in plur., his amplius:

    his amplius apud eundem (est) etc.,

    Quint. 9, 3, 15;

    so rarely eo amplius: inferiasque his annua religione, publice instituit, et eo amplius matri Circenses,

    Suet. Calig. 15:

    quaeris quid potuerit amplius adsequi,

    Cic. Planc. 60: prius quam (hic) turbarum quid faciat amplius, Plaut. Men. 5, 2, 93:

    quare jam te cur amplius excrucies?

    Cat. 76, 10.—
    (β).
    With nihil, etc.:

    habet nihil amplius quam lutum,

    Lucil. 9, 46 Mull.:

    nihil habui amplius, quod praeciperem,

    Quint. 7, 1, 64:

    nihil enim dixit amplius,

    Cic. Deiot. 21:

    Nihil dico amplius: causa dicta est,

    I say no more; I have done with my case, id. ib. 8:

    nihil amplius dico, nisi me etc.,

    id. Planc. 96:

    nihil amplius dicam quam victoriam etc.,

    id. Marcell. 17.—Hence, nihil dico or dicam amplius, when one fears to wound by declaring his opinion, etc., I say no more, have nothing further to say or add:

    vetus est, Nihili cocio est. Scis cujus? non dico amplius,

    Plaut. As. 1, 3, 51:

    si, quod equitis Romani filius est, inferior esse debuit: omnes tecum equitum Romanorum filii petiverunt. Nihil dico amplius,

    Cic. Planc. 7 (tacite significat eos dignitate inferiores esse Plancio, Manut. ad h.l.):

    Alterius vero partis nihil amplius dicam quam id, quod etc.,

    id. Marcell. 6, 17:

    amplius nihil respondit,

    Vulg. Marc. 15, 5:

    nihil amplius addens,

    ib. Deut. 5, 22:

    nihil noverunt amplius,

    ib. Eccl. 9, 5:

    nihil amplius optet,

    Hor. Ep. 1, 2, 46:

    nihil amplius potes,

    Plin. Ep. 2, 13, 10:

    amplius quod desideres, nihil erit,

    this will leave nothing to be desired, Cic. Tusc. 1, 11, 24:

    nil amplius oro, nisi ut etc.,

    Hor. S. 2, 6, 4:

    ipse Augustus nihil amplius quam equestri familia ortum se scribit,

    Suet. Aug. 2:

    si non amplius, ad lustrum hoc protolleret unum,

    Lucil. 1, 33 Mull.:

    non luctabor tecum, Crasse, amplius,

    Cic. de Or. 1, 17, 74; id. Tusc. 5, 34, 98:

    verbum non amplius addam,

    Hor. S. 1, 1, 121:

    non amplius me objurgabis,

    Quint. 5, 10, 47:

    non amplius posse,

    Sall. Fragm. Hist. 3, 82, 19 Kritz:

    non habent amplius quid faciant,

    Vulg. Luc. 12, 4: non videbitis amplius faciem meam. ib. Gen. 44, 23; ib. Heb. 10, 17:

    amplius illa jam non inveniet,

    ib. Apoc. 18, 14:

    studium, quo non aliud ad dignitatem amplius excogitari potest,

    Tac. Or. 5:

    extra me non est alia amplius,

    Vulg. Soph. 2, 15:

    neque hoc amplius quam quod vides nobis quicquamst,

    Plaut. Rud. 1, 5, 21:

    neque va dari amplius neque etc.,

    Cic. Quinct. 23:

    nec jam amplius ullae Adparent terrae,

    Verg. A. 3, 192; 3, 260; 5, 8; 9, 426; 9, 519; 11, 807; 12, 680; id. G. 4, 503:

    nec irascar amplius,

    Vulg. Ezech. 16, 42; ib. Apoc. 7, 16:

    ne amplius dona petas,

    Cat. 68, 14:

    urere ne possit calor amplius aridus artus,

    Lucr. 4, 874;

    ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

    Caes. B. G. 1, 43:

    ut ne quem amplius posthac discipulum reciperet,

    Suet. Gram. 17:

    ne amplius morando Scaurum incenderet,

    Sall. J. 25, 10; id. Fragm. Hist. 1, 2, 10 Kritz;

    3, 82, 17: ne amplius divulgetur,

    Vulg. Act. 4, 17:

    ut nequaquam amplius per eamdem viam revertamini,

    ib. Deut. 17, 16:

    nolite amplius accipere pecuniam,

    ib. 4 Reg. 12, 7.—
    (γ).
    With nemo:

    cur non restipulatur neminem amplius petiturum?

    Cic. Q. Rosc. 12, 36:

    cum amplius nemo occurreret,

    nobody further, no one more, Curt. 8, 10, 2; so,

    neminem amplius viderunt,

    Vulg. Marc. 9, 7:

    nemo emet amplius,

    no one will buy any longer, any more, ib. Apoc. 18, 11 (for cases of haud with amplius, v. c. a and g).—
    c.
    With numerals and numeral forms.
    (α).
    Without quam:

    amplius horam suffixum in cruce me memini esse,

    Cat. 69, 3:

    horam amplius jam in demoliendo signo homines moliebantur,

    Cic. Verr. 4, 95:

    amplius annos triginta tribunus fuerat,

    Sall. C. 59, 6:

    me non amplius novem annos nato,

    Nep. Hann. 2, 3:

    per annos amplius quadraginta,

    Suet. Aug. 72; 32:

    quid si tandem amplius triennium est?

    Cic. Q. Rosc. 8:

    Tu faciem illius noctem non amplius unam Falle dolo,

    Verg. A. 1, 683:

    inveniebat Sabim flumen non amplius milia passuum decem abesse,

    Caes. B. G. 2, 16; 4, 12:

    reliquum spatium, quod est non amplius pedum sexcentorum, mons continet,

    id. ib. 1, 28;

    2, 29: amplius sestertium ducentiens acceptum hereditatibus rettuli,

    Cic. Phil. 2, 40; id. Fl. 68; so Plin. Ep. 10, 39, 1:

    huic paulo amplius tertiam partem denegem?

    id. ib. 5, 7, 3:

    cum eum amplius centum cives Romani cognoscerent,

    Cic. Verr. 1, 14; 5, 155:

    victi amplius ducenti ceciderunt,

    Liv. 21, 29, 3: non amplius quattuordecim cohortes, Pompei. ap. Cic. Att. 8, 12, C:

    ex omni multitudine non amplius quadraginta locum cepere,

    Sall. J. 58, 3: torrentes amplius centum, [p. 113] Plin. 5, 28, 29, § 103; 9, 5, 4, § 10.—And very rarely placed after the numeral:

    qui septingentos jam annos amplius numquam mutatis legibus vivunt,

    Cic. Fl. 63:

    pugnatum duas amplius horas,

    Liv. 25, 19, 15 Weissenb.:

    duo haud amplius milia peditum effugerunt,

    id. 28, 2:

    decem amplius versus perdidimus,

    Plin. Ep. 3, 5, 12:

    tris pateat caeli spatium non amplius ulnas,

    Verg. E. 3, 105.—
    (β).
    With the comp. abl. (rare but class.):

    cum jam amplius horis sex continenter pugnaretur,

    Caes. B. G. 3, 5; 4, 37:

    pugnatum amplius duabus horis est,

    Liv. 27, 12:

    neque triennio amplius supervixit,

    Suet. Caes. 89:

    uti non amplius quinis aut senis milibus passuum interesset,

    Caes. B. G. 1, 15; 1, 23; 2, 7;

    6, 29: non amplius patet milibus quinque et triginta,

    Sall. Fragm. Hist. 4, 1, 34 Kritz:

    est ab capite paulo amplius mille passibus locus,

    Plin. Ep. 10, 90, 1:

    ab Capsa non amplius duum milium intervallo,

    Sall. J. 91, 3:

    (Catilina) cum initio non amplius duobus milibus (militum) habuisset,

    id. C. 56, 2; so,

    denas alii, alii plures (uxores) habent, set reges eo amplius,

    id. J. 80, 7.—

    And prob. the following ambiguous cases: cum mille non amplius equitibus,

    Sall. J. 105, 3:

    oppidum non amplius mille passuum abesse,

    id. ib. 68, 3.—
    (γ).
    With quam (postAug. and eccl.):

    non amplius, cum plurimum, quam septem horas dormiebat,

    Suet. Aug. 78:

    nec amplius quam septem et viginti dies Brundisii commoratus,

    id. ib. 17:

    Toto triennio semel omnino eam nec amplius quam uno die paucissimis vidit horis,

    id. Tib. 51:

    demoratus dies non amplius quam octo aut decem,

    Vulg. Act. 25, 6:

    ut non amplius apud te quam quarta (pars) remaneret,

    Plin. Ep. 5, 19:

    ut vexillum veteranorum, non amplius quam quingenti numero, copias fuderint,

    Tac. A. 3, 21:

    haud amplius quam ducentos misit,

    id. ib. 14, 32:

    insidiantur ei ex iis viri amplius quam quadraginta,

    Vulg. Act. 23, 21.—
    d. (α).
    Amplius, t. t. of judges when they deferred an important case for future examination:

    Amplius adeo prolixum temporis spatium significat, ut judices quotienscunque significarent, adhuc se audire velle, amplius dicebant. Itaque negotium differebant, unde hodieque ampliari judicium differri dicitur,

    Charis. 176 P.; so Don. ad Ter. Eun. 2, 3, 39; cf.

    also amplio and ampliatio: cum consules re audita amplius de consilii sententia pronuntiavissent,

    Cic. Brut. 22, 86:

    antea vel judicari primo poterat vel amplius pronuntiari,

    id. Verr. 2, 1, 26:

    ut de Philodamo amplius pronuntiaretur,

    id. ib. 2, 1, 29.—

    And metaph.: ego amplius deliberandum censeo,

    Ter. Phorm. 2, 4, 17.—
    (β).
    Amplius non petere, judicial t. phr., to bring no further action, to make no further claim:

    quid ita satis non dedit, AMPLIVS [A SE] NEMINEM PETITVRVM?

    Cic. Rosc. Com. 12, 35:

    Tibi ego, Brute, non solvam, nisi prius a te cavero amplius eo nomine neminem, cujus petitio sit, petiturum,

    id. Brut. 5, 18:

    sunt duo, quae te rogo: primum, ut si quid satis dandum erit, AMPLIVS EO NOMINE NON PETI, cures etc.,

    id. Fam. 13, 28 A:

    quod ille recusarit satis dare amplius abs te non peti,

    id. Att. 1, 8, 1.—
    (γ).
    Hoc amplius, beside the general use given above (II. Comp. b. a), as t. phr. of senators when they approved a measure, but amended it by addition:

    Servilio adsentior et HOC AMPLIVS CENSEO, magnum Pompeium fecisse etc.,

    Cic. Phil. 12, 21, 50:

    cui cum essem adsensus, decrevi HOC AMPLIVS, ut etc.,

    id. ad Brut. 1, 5, 1;

    so Seneca: fortasse et post omnes citatus nihil improbabo ex iis, quae priores decreverint, et dicam HOC AMPLIVS CENSEO, Vit. Beat. 3, 2: Quaedam ex istis sunt, quibus adsentire possumus, sed HOC AMPLIVS CENSEO,

    id. Q. N. 3, 15, 1.—
    (δ).
    To this may be added the elliptical phrases, nihil amplius and si nihil amplius:

    nihil amplius, denoting that there is nothing further than has been declared: sese ipsum abs te repetit. Nihil amplius,

    Cic. Verr. 5, 49, 128;

    (res publica) ulta suas injurias est per vos interitu tyranni. Nihil amplius,

    id. Fam. 12, 1, 2; and, si nihil amplius, marking a limit, if nothing more, at least:

    excedam tectis? An, si nihil amplius, obstem?

    Ov. M. 9, 148.
    ► The form amplius has the ambiguity of the Engl.
    word more, which is sometimes an adj., sometimes a subst., and sometimes an adv., and some of the above examples would admit of different classifications; as, non amplius dicere, not to speak further (adv.) or not to say more (subst.), Plaut. As. 1, 3, 51; but some of them would admit of only one explanation;

    as, ne quos amplius Rhenum transire pateretur,

    Caes. B. G. 1, 43. Sup.: amplissimē.
    I.
    Lit., very largely, most abundantly:

    ut quibus militibus amplissime (agri) dati adsignati essent,

    in the largest shares, Cic. Phil. 5, 53:

    duumviri (deos) tribus quam amplissume tum apparari poterat stratis lectis placavere,

    Liv. 5, 13, 6 Weissenb.—
    II.
    Fig., most generously, most handsomely:

    qui amplissime de salute mea decreverint,

    Cic. Dom. 44:

    amplissime laudare,

    in the handsomest style, Plin. 18, 3, 3, § 11; Suet. Calig. 15:

    honores amplissime gessit,

    Cic. Verr. 2, 112:

    pater cum amplissime ex praetura triumphasset,

    with the greatest pomp, id. Mur. 15:

    placere eum quam amplissime supremo suo die efferri,

    should be carried forth with every possible solemnity, id. Phil. 9, 7, 16. V. on this word, Hand, Turs. I. pp. 287-296.

    Lewis & Short latin dictionary > amplus

  • 18 Fortuna

    fortūna, ae (archaic gen. sing. fortunas, like familias, escas, vias, etc., Naev. ap. Prisc. p. 679 P.), f. [lengthened from fors; cf. Nep-tunus, v. Corss. Ausspr. 1, 434], chance, hap, luck, fate, fortune (good or ill; syn.: casus, fors; fatum, providentia).
    I.
    In gen.:

    quid est enim aliud fors, quid fortuna, quid casus, quid eventus, nisi cum sic aliquid cecidit, sic evenit, ut vel non cadere atque evenire, vel aliter cadere atque evenire potuerit? quo modo ergo id, quod temere fit caeco casu et volubilitate fortunae, praesentiri et praedici potest?

    Cic. Div. 2, 6, 15:

    si haec habent aliquam talem necessitatem: quid est tandem quod casu fieri aut forte fortuna putemus? Nihil enim est tam contrarium rationi et constantiae quam fortuna: ut mihi ne in deum quidem cadere videatur, ut sciat, quid casu et fortuito futurum sit. Si enim scit, certe illud eveniet: sin certe eveniet, nulla fortuna est: est autem fortuna: rerum igitur fortuitarum nulla praesensio est, etc.,

    id. ib. 2, 7, 18 sq.:

    sed haec fortuna viderit, quoniam ratio non gubernat,

    id. Att. 14, 11, 1:

    vir ad casum fortunamque felix,

    id. Font. 15 fin.:

    si tot sunt in corpore bona, tot extra corpus in casu atque fortuna... plus fortunam quam consilium valere,

    id. Tusc. 5, 9, 25; cf.:

    (bona) posita non tam in consiliis nostris quam in fortunae temeritate,

    id. Lael. 6, 20:

    adversante fortuna,

    id. Rep. 2, 16 fin.; id. Mur. 31, 64:

    quorum ego causa timidius me fortunae committebam,

    id. Att. 9, 6, 4:

    fortunae rotam pertimescere,

    id. Pis. 10, 22: secundam fortunam pulcherrime: adversam aeque ferre, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6; cf.:

    prospera adversave fortuna,

    Cic. N. D. 3, 37, 89:

    spoliatam fortunam conferre cum florente fortuna,

    id. Pis. 16, 38:

    integra fortuna (opp. afflicta),

    id. Sull. 31 fin.:

    florentissima (opp. durior),

    id. Att. 10, 4, 4:

    non praecipua, sed par cum ceteris fortunae condicio,

    id. Rep. 1, 4:

    optima,

    id. ib. 3, 17 fin.:

    rei publicae fortuna fatalis,

    id. Sest. 7, 17:

    belli,

    Caes. B. C. 2, 6, 1; id. B. G. 1, 36, 3:

    se suas civitatisque fortunas ejus fidei permissurum,

    Caes. B. G. 5, 3 fin. (cf. II. B. 1. fin. infra.).—Prov.:

    fortuna miserrima tuta est,

    Ov. P. 2, 2, 31:

    fortuna meliores sequitur,

    Sall. H. 1, 48, 15 (Dietsch): fortuna cum blanditur, captatum venit, Publ. Syr. 167 (Rib.): fortes fortuna adjuvat; v. fortis, II. A. fin. —
    B.
    Personified: Fortuna, the goddess of fate, luck, or fortune, Fortune: He. Respice me. Er. Fortuna quod nec facit nec faciet me jubes, Plaut. Capt. 4, 2, 54:

    nequiquam tibi Fortuna faculam lucrifica adlucere volt,

    id. Pers. 4, 3, 47:

    quo in genere vel maxime est Fortuna numeranda,

    Cic. N. D. 3, 24, 61:

    heu, Fortuna, quis est crudelior in nos te deus?

    Hor. S. 2, 8, 61:

    saeviat atque novos moveat Fortuna tumultus,

    id. ib. 2, 2, 126:

    Fortunae fanum antiquum (Syracusis),

    Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    Fortunae in gremio sedens,

    id. Div. 2, 41, 85 sq.:

    bona Fortuna,

    id. Verr. 2, 4, 3 fin.:

    Malam Fortunam in aedis te adduxi meas,

    Plaut. Rud. 2, 6, 17:

    mala Fortuna,

    Cic. Leg. 2, 11, 28; id. N. D. 3, 25, 63: Fors Fortuna;

    v. fors: Fortunae filius,

    child of fortune, fortune's favorite, Hor. S. 2, 6, 49; v. filius.
    II.
    In partic.
    A.
    Without secunda or adversa, either good luck or ill luck, according to the context.
    1.
    For fortuna secunda, good luck, good fortune, prosperity:

    reliquum est, ut de felicitate pauca dicamus... Maximo, Marcello, Scipioni... non solum propter virtutem, sed etiam propter fortunam saepius imperia mandata,

    Cic. de Imp. Pomp. 16, 47:

    judicium hoc omnium mortalium est, fortunam a deo petendam,

    id. N. D. 3, 36, 88:

    diuturna cum fortuna,

    id. Div. 1, 20, 39:

    superbum se praebuit in fortuna,

    id. Att. 8, 4, 1:

    non solum ipsa fortuna caeca est, sed eos etiam plerumque efficit caecos, quos complexa est,

    id. Lael. 15, 54:

    a fortuna deseri,

    Caes. B. G. 5, 34, 2: fortunam habere, to succeed, Liv. 24, 34, 1:

    fortunam sibi facere,

    id. 39, 40, 4; cf.:

    fortunam sequi,

    Tac. H. 4, 78:

    habendam fortunae gratiam, quod, etc.,

    Caes. B. C. 3, 73, 3:

    dum fortuna fuit,

    Verg. A. 3, 16:

    deos precetur et oret, Ut redeat miseris, abeat fortuna superbis,

    Hor. A. P. 201:

    ut tu fortunam, sic nos te feremus,

    id. Ep. 1, 8, 17:

    venimus ad summum fortunae,

    id. ib. 2, 1, 32:

    ut te Confestim liquidus fortunae rivus inauret,

    id. ib. 1, 12, 9:

    occidit Spes omnis et fortuna nostri Nominis,

    id. C. 4, 4, 71.—Prov.: Fortunam citius reperias quam retineas, Publ. Syr. 168 (Rib.).—Hence,
    b.
    Per fortunas, i. e. for heaven's sake, Cic. Att. 5, 11, 1; 5, 13, 3; 3, 20, 1.—
    2.
    For fortuna adversa, ill luck, mishap, misfortune, adversity (very rare):

    Trojae renascens alite lugubri Fortuna tristi clade iterabitur,

    Hor. C. 3, 3, 62:

    ut arte Emendaturus fortunam,

    id. S. 2, 8, 85.—
    B.
    = condicio, state, condition, circumstances, fate, lot (class.;

    a favorite expression of Cicero): est autem infima condicio et fortuna servorum,

    Cic. Off. 1, 13, 41; cf.:

    in infimi generis hominum condicione atque fortuna,

    id. Mil. 34, 92:

    (Lampsaceni) populi Romani condicione socii, fortuna servi,

    id. Verr. 2, 1, 32, § 81;

    so corresp. to condicio,

    Quint. 3, 8, 50:

    Aedui queruntur fortunae commutationem,

    Caes. B. G. 7, 63:

    ut non modo omnium generum, aetatum, ordinum omnes viri ac mulieres, omnis fortunae ac loci, sed, etc.,

    Cic. Pis. 22, 52:

    homines infimā fortunā,

    id. Fin. 5, 19, 52:

    inferiorem esse fortunā,

    id. Fam. 13, 5, 2:

    spes amplificandae fortunae,

    id. Lael. 16, 59:

    cui cessit triplicis fortuna novissima regni,

    lot, share, Ov. M. 5, 368:

    Arruns Camillam Circuit et quae sit fortuna facillima temptat,

    opportunity, Verg. A. 11, 761: Gallus utrum avem, an gentem, an fortunam corporis significet, bodily condition (of a eunuch), Quint. 7, 9, 2.— Plur.:

    quod si eo meae fortunae redeunt, abs te ut distrahar,

    Ter. Phorm. 1, 4, 23:

    omnes laudare fortunas meas, qui gnatum haberem tali ingenio praeditum,

    id. And. 1, 1, 71:

    ejus laudare fortunas, quod qua vellet ingredi posset,

    Cic. Tusc. 5, 39, 115:

    et secundas fortunas amittere coactus est, et in adversis sine ullo remedio permanere,

    id. Sull. 23, 66; Caes. B. G. 5, 3, 5; 6, 7, 6.—
    2.
    Transf., concr., fortunae, ārum, less freq. in the sing., property, possessions, goods, fortune.
    (α).
    Plur.:

    tum propter rei publicae calamitates omnium possessiones erant incertae: nunc deum immortalium benignitate omnium fortunae sunt certae,

    Cic. Rosc. Com. 12, 33:

    bona fortunaeque,

    id. Verr. 2, 1, 44, § 113:

    pecunia fortunaeque,

    id. Rosc. Am. 3, 7:

    fortunas morte dimittere,

    id. Tusc. 1, 6, 12:

    et honore et auctoritate et fortunis facile civitatis suae princeps,

    id. Rep. 2, 19:

    fortunis sociorum consumptis,

    Caes. B. G. 1, 11 fin.:

    fortunarum pericula,

    Quint. 4, 2, 122.—
    (β).
    Sing.:

    quo mihi fortuna, si non conceditur uti?

    Hor. Ep. 1, 5, 12:

    nec mea concessa est aliis fortuna,

    Ov. Tr. 5, 2, 57:

    adiri nomen invidiosae fortunae Caesaris,

    Vell. 2, 60, 1 Ruhnk.:

    de fortuna, qua uterque abundabat,

    Quint. 6, 1, 50:

    fortunam in nominibus habere,

    Dig. 4, 7, 40 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > Fortuna

  • 19 fortuna

    fortūna, ae (archaic gen. sing. fortunas, like familias, escas, vias, etc., Naev. ap. Prisc. p. 679 P.), f. [lengthened from fors; cf. Nep-tunus, v. Corss. Ausspr. 1, 434], chance, hap, luck, fate, fortune (good or ill; syn.: casus, fors; fatum, providentia).
    I.
    In gen.:

    quid est enim aliud fors, quid fortuna, quid casus, quid eventus, nisi cum sic aliquid cecidit, sic evenit, ut vel non cadere atque evenire, vel aliter cadere atque evenire potuerit? quo modo ergo id, quod temere fit caeco casu et volubilitate fortunae, praesentiri et praedici potest?

    Cic. Div. 2, 6, 15:

    si haec habent aliquam talem necessitatem: quid est tandem quod casu fieri aut forte fortuna putemus? Nihil enim est tam contrarium rationi et constantiae quam fortuna: ut mihi ne in deum quidem cadere videatur, ut sciat, quid casu et fortuito futurum sit. Si enim scit, certe illud eveniet: sin certe eveniet, nulla fortuna est: est autem fortuna: rerum igitur fortuitarum nulla praesensio est, etc.,

    id. ib. 2, 7, 18 sq.:

    sed haec fortuna viderit, quoniam ratio non gubernat,

    id. Att. 14, 11, 1:

    vir ad casum fortunamque felix,

    id. Font. 15 fin.:

    si tot sunt in corpore bona, tot extra corpus in casu atque fortuna... plus fortunam quam consilium valere,

    id. Tusc. 5, 9, 25; cf.:

    (bona) posita non tam in consiliis nostris quam in fortunae temeritate,

    id. Lael. 6, 20:

    adversante fortuna,

    id. Rep. 2, 16 fin.; id. Mur. 31, 64:

    quorum ego causa timidius me fortunae committebam,

    id. Att. 9, 6, 4:

    fortunae rotam pertimescere,

    id. Pis. 10, 22: secundam fortunam pulcherrime: adversam aeque ferre, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6; cf.:

    prospera adversave fortuna,

    Cic. N. D. 3, 37, 89:

    spoliatam fortunam conferre cum florente fortuna,

    id. Pis. 16, 38:

    integra fortuna (opp. afflicta),

    id. Sull. 31 fin.:

    florentissima (opp. durior),

    id. Att. 10, 4, 4:

    non praecipua, sed par cum ceteris fortunae condicio,

    id. Rep. 1, 4:

    optima,

    id. ib. 3, 17 fin.:

    rei publicae fortuna fatalis,

    id. Sest. 7, 17:

    belli,

    Caes. B. C. 2, 6, 1; id. B. G. 1, 36, 3:

    se suas civitatisque fortunas ejus fidei permissurum,

    Caes. B. G. 5, 3 fin. (cf. II. B. 1. fin. infra.).—Prov.:

    fortuna miserrima tuta est,

    Ov. P. 2, 2, 31:

    fortuna meliores sequitur,

    Sall. H. 1, 48, 15 (Dietsch): fortuna cum blanditur, captatum venit, Publ. Syr. 167 (Rib.): fortes fortuna adjuvat; v. fortis, II. A. fin. —
    B.
    Personified: Fortuna, the goddess of fate, luck, or fortune, Fortune: He. Respice me. Er. Fortuna quod nec facit nec faciet me jubes, Plaut. Capt. 4, 2, 54:

    nequiquam tibi Fortuna faculam lucrifica adlucere volt,

    id. Pers. 4, 3, 47:

    quo in genere vel maxime est Fortuna numeranda,

    Cic. N. D. 3, 24, 61:

    heu, Fortuna, quis est crudelior in nos te deus?

    Hor. S. 2, 8, 61:

    saeviat atque novos moveat Fortuna tumultus,

    id. ib. 2, 2, 126:

    Fortunae fanum antiquum (Syracusis),

    Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    Fortunae in gremio sedens,

    id. Div. 2, 41, 85 sq.:

    bona Fortuna,

    id. Verr. 2, 4, 3 fin.:

    Malam Fortunam in aedis te adduxi meas,

    Plaut. Rud. 2, 6, 17:

    mala Fortuna,

    Cic. Leg. 2, 11, 28; id. N. D. 3, 25, 63: Fors Fortuna;

    v. fors: Fortunae filius,

    child of fortune, fortune's favorite, Hor. S. 2, 6, 49; v. filius.
    II.
    In partic.
    A.
    Without secunda or adversa, either good luck or ill luck, according to the context.
    1.
    For fortuna secunda, good luck, good fortune, prosperity:

    reliquum est, ut de felicitate pauca dicamus... Maximo, Marcello, Scipioni... non solum propter virtutem, sed etiam propter fortunam saepius imperia mandata,

    Cic. de Imp. Pomp. 16, 47:

    judicium hoc omnium mortalium est, fortunam a deo petendam,

    id. N. D. 3, 36, 88:

    diuturna cum fortuna,

    id. Div. 1, 20, 39:

    superbum se praebuit in fortuna,

    id. Att. 8, 4, 1:

    non solum ipsa fortuna caeca est, sed eos etiam plerumque efficit caecos, quos complexa est,

    id. Lael. 15, 54:

    a fortuna deseri,

    Caes. B. G. 5, 34, 2: fortunam habere, to succeed, Liv. 24, 34, 1:

    fortunam sibi facere,

    id. 39, 40, 4; cf.:

    fortunam sequi,

    Tac. H. 4, 78:

    habendam fortunae gratiam, quod, etc.,

    Caes. B. C. 3, 73, 3:

    dum fortuna fuit,

    Verg. A. 3, 16:

    deos precetur et oret, Ut redeat miseris, abeat fortuna superbis,

    Hor. A. P. 201:

    ut tu fortunam, sic nos te feremus,

    id. Ep. 1, 8, 17:

    venimus ad summum fortunae,

    id. ib. 2, 1, 32:

    ut te Confestim liquidus fortunae rivus inauret,

    id. ib. 1, 12, 9:

    occidit Spes omnis et fortuna nostri Nominis,

    id. C. 4, 4, 71.—Prov.: Fortunam citius reperias quam retineas, Publ. Syr. 168 (Rib.).—Hence,
    b.
    Per fortunas, i. e. for heaven's sake, Cic. Att. 5, 11, 1; 5, 13, 3; 3, 20, 1.—
    2.
    For fortuna adversa, ill luck, mishap, misfortune, adversity (very rare):

    Trojae renascens alite lugubri Fortuna tristi clade iterabitur,

    Hor. C. 3, 3, 62:

    ut arte Emendaturus fortunam,

    id. S. 2, 8, 85.—
    B.
    = condicio, state, condition, circumstances, fate, lot (class.;

    a favorite expression of Cicero): est autem infima condicio et fortuna servorum,

    Cic. Off. 1, 13, 41; cf.:

    in infimi generis hominum condicione atque fortuna,

    id. Mil. 34, 92:

    (Lampsaceni) populi Romani condicione socii, fortuna servi,

    id. Verr. 2, 1, 32, § 81;

    so corresp. to condicio,

    Quint. 3, 8, 50:

    Aedui queruntur fortunae commutationem,

    Caes. B. G. 7, 63:

    ut non modo omnium generum, aetatum, ordinum omnes viri ac mulieres, omnis fortunae ac loci, sed, etc.,

    Cic. Pis. 22, 52:

    homines infimā fortunā,

    id. Fin. 5, 19, 52:

    inferiorem esse fortunā,

    id. Fam. 13, 5, 2:

    spes amplificandae fortunae,

    id. Lael. 16, 59:

    cui cessit triplicis fortuna novissima regni,

    lot, share, Ov. M. 5, 368:

    Arruns Camillam Circuit et quae sit fortuna facillima temptat,

    opportunity, Verg. A. 11, 761: Gallus utrum avem, an gentem, an fortunam corporis significet, bodily condition (of a eunuch), Quint. 7, 9, 2.— Plur.:

    quod si eo meae fortunae redeunt, abs te ut distrahar,

    Ter. Phorm. 1, 4, 23:

    omnes laudare fortunas meas, qui gnatum haberem tali ingenio praeditum,

    id. And. 1, 1, 71:

    ejus laudare fortunas, quod qua vellet ingredi posset,

    Cic. Tusc. 5, 39, 115:

    et secundas fortunas amittere coactus est, et in adversis sine ullo remedio permanere,

    id. Sull. 23, 66; Caes. B. G. 5, 3, 5; 6, 7, 6.—
    2.
    Transf., concr., fortunae, ārum, less freq. in the sing., property, possessions, goods, fortune.
    (α).
    Plur.:

    tum propter rei publicae calamitates omnium possessiones erant incertae: nunc deum immortalium benignitate omnium fortunae sunt certae,

    Cic. Rosc. Com. 12, 33:

    bona fortunaeque,

    id. Verr. 2, 1, 44, § 113:

    pecunia fortunaeque,

    id. Rosc. Am. 3, 7:

    fortunas morte dimittere,

    id. Tusc. 1, 6, 12:

    et honore et auctoritate et fortunis facile civitatis suae princeps,

    id. Rep. 2, 19:

    fortunis sociorum consumptis,

    Caes. B. G. 1, 11 fin.:

    fortunarum pericula,

    Quint. 4, 2, 122.—
    (β).
    Sing.:

    quo mihi fortuna, si non conceditur uti?

    Hor. Ep. 1, 5, 12:

    nec mea concessa est aliis fortuna,

    Ov. Tr. 5, 2, 57:

    adiri nomen invidiosae fortunae Caesaris,

    Vell. 2, 60, 1 Ruhnk.:

    de fortuna, qua uterque abundabat,

    Quint. 6, 1, 50:

    fortunam in nominibus habere,

    Dig. 4, 7, 40 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > fortuna

  • 20 fortunae

    fortūna, ae (archaic gen. sing. fortunas, like familias, escas, vias, etc., Naev. ap. Prisc. p. 679 P.), f. [lengthened from fors; cf. Nep-tunus, v. Corss. Ausspr. 1, 434], chance, hap, luck, fate, fortune (good or ill; syn.: casus, fors; fatum, providentia).
    I.
    In gen.:

    quid est enim aliud fors, quid fortuna, quid casus, quid eventus, nisi cum sic aliquid cecidit, sic evenit, ut vel non cadere atque evenire, vel aliter cadere atque evenire potuerit? quo modo ergo id, quod temere fit caeco casu et volubilitate fortunae, praesentiri et praedici potest?

    Cic. Div. 2, 6, 15:

    si haec habent aliquam talem necessitatem: quid est tandem quod casu fieri aut forte fortuna putemus? Nihil enim est tam contrarium rationi et constantiae quam fortuna: ut mihi ne in deum quidem cadere videatur, ut sciat, quid casu et fortuito futurum sit. Si enim scit, certe illud eveniet: sin certe eveniet, nulla fortuna est: est autem fortuna: rerum igitur fortuitarum nulla praesensio est, etc.,

    id. ib. 2, 7, 18 sq.:

    sed haec fortuna viderit, quoniam ratio non gubernat,

    id. Att. 14, 11, 1:

    vir ad casum fortunamque felix,

    id. Font. 15 fin.:

    si tot sunt in corpore bona, tot extra corpus in casu atque fortuna... plus fortunam quam consilium valere,

    id. Tusc. 5, 9, 25; cf.:

    (bona) posita non tam in consiliis nostris quam in fortunae temeritate,

    id. Lael. 6, 20:

    adversante fortuna,

    id. Rep. 2, 16 fin.; id. Mur. 31, 64:

    quorum ego causa timidius me fortunae committebam,

    id. Att. 9, 6, 4:

    fortunae rotam pertimescere,

    id. Pis. 10, 22: secundam fortunam pulcherrime: adversam aeque ferre, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 6; cf.:

    prospera adversave fortuna,

    Cic. N. D. 3, 37, 89:

    spoliatam fortunam conferre cum florente fortuna,

    id. Pis. 16, 38:

    integra fortuna (opp. afflicta),

    id. Sull. 31 fin.:

    florentissima (opp. durior),

    id. Att. 10, 4, 4:

    non praecipua, sed par cum ceteris fortunae condicio,

    id. Rep. 1, 4:

    optima,

    id. ib. 3, 17 fin.:

    rei publicae fortuna fatalis,

    id. Sest. 7, 17:

    belli,

    Caes. B. C. 2, 6, 1; id. B. G. 1, 36, 3:

    se suas civitatisque fortunas ejus fidei permissurum,

    Caes. B. G. 5, 3 fin. (cf. II. B. 1. fin. infra.).—Prov.:

    fortuna miserrima tuta est,

    Ov. P. 2, 2, 31:

    fortuna meliores sequitur,

    Sall. H. 1, 48, 15 (Dietsch): fortuna cum blanditur, captatum venit, Publ. Syr. 167 (Rib.): fortes fortuna adjuvat; v. fortis, II. A. fin. —
    B.
    Personified: Fortuna, the goddess of fate, luck, or fortune, Fortune: He. Respice me. Er. Fortuna quod nec facit nec faciet me jubes, Plaut. Capt. 4, 2, 54:

    nequiquam tibi Fortuna faculam lucrifica adlucere volt,

    id. Pers. 4, 3, 47:

    quo in genere vel maxime est Fortuna numeranda,

    Cic. N. D. 3, 24, 61:

    heu, Fortuna, quis est crudelior in nos te deus?

    Hor. S. 2, 8, 61:

    saeviat atque novos moveat Fortuna tumultus,

    id. ib. 2, 2, 126:

    Fortunae fanum antiquum (Syracusis),

    Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119:

    Fortunae in gremio sedens,

    id. Div. 2, 41, 85 sq.:

    bona Fortuna,

    id. Verr. 2, 4, 3 fin.:

    Malam Fortunam in aedis te adduxi meas,

    Plaut. Rud. 2, 6, 17:

    mala Fortuna,

    Cic. Leg. 2, 11, 28; id. N. D. 3, 25, 63: Fors Fortuna;

    v. fors: Fortunae filius,

    child of fortune, fortune's favorite, Hor. S. 2, 6, 49; v. filius.
    II.
    In partic.
    A.
    Without secunda or adversa, either good luck or ill luck, according to the context.
    1.
    For fortuna secunda, good luck, good fortune, prosperity:

    reliquum est, ut de felicitate pauca dicamus... Maximo, Marcello, Scipioni... non solum propter virtutem, sed etiam propter fortunam saepius imperia mandata,

    Cic. de Imp. Pomp. 16, 47:

    judicium hoc omnium mortalium est, fortunam a deo petendam,

    id. N. D. 3, 36, 88:

    diuturna cum fortuna,

    id. Div. 1, 20, 39:

    superbum se praebuit in fortuna,

    id. Att. 8, 4, 1:

    non solum ipsa fortuna caeca est, sed eos etiam plerumque efficit caecos, quos complexa est,

    id. Lael. 15, 54:

    a fortuna deseri,

    Caes. B. G. 5, 34, 2: fortunam habere, to succeed, Liv. 24, 34, 1:

    fortunam sibi facere,

    id. 39, 40, 4; cf.:

    fortunam sequi,

    Tac. H. 4, 78:

    habendam fortunae gratiam, quod, etc.,

    Caes. B. C. 3, 73, 3:

    dum fortuna fuit,

    Verg. A. 3, 16:

    deos precetur et oret, Ut redeat miseris, abeat fortuna superbis,

    Hor. A. P. 201:

    ut tu fortunam, sic nos te feremus,

    id. Ep. 1, 8, 17:

    venimus ad summum fortunae,

    id. ib. 2, 1, 32:

    ut te Confestim liquidus fortunae rivus inauret,

    id. ib. 1, 12, 9:

    occidit Spes omnis et fortuna nostri Nominis,

    id. C. 4, 4, 71.—Prov.: Fortunam citius reperias quam retineas, Publ. Syr. 168 (Rib.).—Hence,
    b.
    Per fortunas, i. e. for heaven's sake, Cic. Att. 5, 11, 1; 5, 13, 3; 3, 20, 1.—
    2.
    For fortuna adversa, ill luck, mishap, misfortune, adversity (very rare):

    Trojae renascens alite lugubri Fortuna tristi clade iterabitur,

    Hor. C. 3, 3, 62:

    ut arte Emendaturus fortunam,

    id. S. 2, 8, 85.—
    B.
    = condicio, state, condition, circumstances, fate, lot (class.;

    a favorite expression of Cicero): est autem infima condicio et fortuna servorum,

    Cic. Off. 1, 13, 41; cf.:

    in infimi generis hominum condicione atque fortuna,

    id. Mil. 34, 92:

    (Lampsaceni) populi Romani condicione socii, fortuna servi,

    id. Verr. 2, 1, 32, § 81;

    so corresp. to condicio,

    Quint. 3, 8, 50:

    Aedui queruntur fortunae commutationem,

    Caes. B. G. 7, 63:

    ut non modo omnium generum, aetatum, ordinum omnes viri ac mulieres, omnis fortunae ac loci, sed, etc.,

    Cic. Pis. 22, 52:

    homines infimā fortunā,

    id. Fin. 5, 19, 52:

    inferiorem esse fortunā,

    id. Fam. 13, 5, 2:

    spes amplificandae fortunae,

    id. Lael. 16, 59:

    cui cessit triplicis fortuna novissima regni,

    lot, share, Ov. M. 5, 368:

    Arruns Camillam Circuit et quae sit fortuna facillima temptat,

    opportunity, Verg. A. 11, 761: Gallus utrum avem, an gentem, an fortunam corporis significet, bodily condition (of a eunuch), Quint. 7, 9, 2.— Plur.:

    quod si eo meae fortunae redeunt, abs te ut distrahar,

    Ter. Phorm. 1, 4, 23:

    omnes laudare fortunas meas, qui gnatum haberem tali ingenio praeditum,

    id. And. 1, 1, 71:

    ejus laudare fortunas, quod qua vellet ingredi posset,

    Cic. Tusc. 5, 39, 115:

    et secundas fortunas amittere coactus est, et in adversis sine ullo remedio permanere,

    id. Sull. 23, 66; Caes. B. G. 5, 3, 5; 6, 7, 6.—
    2.
    Transf., concr., fortunae, ārum, less freq. in the sing., property, possessions, goods, fortune.
    (α).
    Plur.:

    tum propter rei publicae calamitates omnium possessiones erant incertae: nunc deum immortalium benignitate omnium fortunae sunt certae,

    Cic. Rosc. Com. 12, 33:

    bona fortunaeque,

    id. Verr. 2, 1, 44, § 113:

    pecunia fortunaeque,

    id. Rosc. Am. 3, 7:

    fortunas morte dimittere,

    id. Tusc. 1, 6, 12:

    et honore et auctoritate et fortunis facile civitatis suae princeps,

    id. Rep. 2, 19:

    fortunis sociorum consumptis,

    Caes. B. G. 1, 11 fin.:

    fortunarum pericula,

    Quint. 4, 2, 122.—
    (β).
    Sing.:

    quo mihi fortuna, si non conceditur uti?

    Hor. Ep. 1, 5, 12:

    nec mea concessa est aliis fortuna,

    Ov. Tr. 5, 2, 57:

    adiri nomen invidiosae fortunae Caesaris,

    Vell. 2, 60, 1 Ruhnk.:

    de fortuna, qua uterque abundabat,

    Quint. 6, 1, 50:

    fortunam in nominibus habere,

    Dig. 4, 7, 40 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > fortunae

Страницы

См. также в других словарях:

  • lăudare — LĂUDÁRE s.f. Acţiunea de a (se) lăuda şi rezultatul ei. [pr.: lă u ] – v. lăuda. Trimis de ionel bufu, 13.09.2007. Sursa: DEX 98  Lăudare ≠ ademonestare, bârfire Trimis de siveco, 03.08.2004. Sursa: Antonime  LĂUDÁRE s. v. glorificare. Trimis… …   Dicționar Român

  • laudare — lau·dà·re v.tr. LE var. → lodare …   Dizionario italiano

  • laudare — /loderiy/ In Civil law, to name; to cite or quote; to show one s title or authority. In Feudal law, to determine or pass upon judicially. Laudamentum, the finding or award of a jury. 2 Bl. Comm. 285 …   Black's law dictionary

  • laudare — /loderiy/ In Civil law, to name; to cite or quote; to show one s title or authority. In Feudal law, to determine or pass upon judicially. Laudamentum, the finding or award of a jury. 2 Bl. Comm. 285 …   Black's law dictionary

  • laudare — (Civil law.) To name; to cite; to quote; to show one s title or authority; to testify favorably as to a person s character. To advise; to arbitrate …   Ballentine's law dictionary

  • louer — 1. louer [ lwe ] v. tr. <conjug. : 1> • XIVe; loer 1080; lauder Xe; lat. laudare 1 ♦ Déclarer (qqn ou qqch.) digne d admiration ou de très grande estime. ⇒ exalter, glorifier, honorer, magnifier, vanter (cf. Porter aux nues, au pinacle). «… …   Encyclopédie Universelle

  • lăuda — LĂUDÁ, láud, vb. I. tranz. A exprima prin cuvinte preţuirea, stima faţă de cineva sau ceva; a aduce laude, a elogia. ♦ refl. A spune despre sine însuşi cuvinte de laudă; a se mândri, a se făli. ♢ expr. (fam.) Cum te mai lauzi? = ce mai faci? cum… …   Dicționar Român

  • laudatif — laudatif, ive [ lodatif, iv ] adj. • 1787; lat. laudativus, de laudare « 1. louer » 1 ♦ Qui contient un éloge. ⇒ élogieux, louangeur. Terme laudatif (⇒ mélioratif) . Inscription laudative. 2 ♦ (Personnes) Qui fait un éloge. Être laudatif à l… …   Encyclopédie Universelle

  • Laudatio — Lau|da|tio 〈f.; , ti|o|nes〉 Lobrede (für Preisträger, auf Verstorbene u. a.); oV Laudation [<lat. laudatio „Lobrede“; zu laudare „loben“] * * * Lau|da|tio, die; , …ones […ne:s] u. …onen [lat. laudatio, zu: laudare = loben; anerkennen,… …   Universal-Lexikon

  • Gerund — Das Gerundium (nicht zu verwechseln mit dem Gerundivum) wird im Lateinischen, im Englischen (engl. gerund) und in zahlreichen romanischen Sprachen (franz. gérondif, ital. und span. gerundio, portug. gerúndio) dazu verwendet, ein Verb zu… …   Deutsch Wikipedia

  • Gerundium — Das Gerundium (nicht zu verwechseln mit dem Gerundivum) wird im Lateinischen, im Englischen (engl. gerund) und in zahlreichen romanischen Sprachen (franz. gérondif, ital. und span. gerundio, portug. gerúndio) dazu verwendet, ein Verb zu… …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»